Centrum informacji
Najważniejsze zabytki i miejsca w Opawie
Obiekt Szpitala Śląskiego i Szpitala Psychiatrycznego
Wart obejrzenia jest kompleks pawilonu lecznicy psychiatrycznej zbudowany w 1889 roku w renesansowym stylu. Zakład był stopniowo rozbudowywany z początkowych 200 do 1100 leczonych przed I wojną światową. Sąsiedni obiekt Szpitala Śląskiego w Opawie jest o 10 lat młodszy. W konkursie zwyciężył projekt w secesyjnym stylu zatytułowany „Światło i powietrze” autorstwa architekta F. Ruppela, budową pokierował architekt Adolf Müller. W 1990 roku siedem pawilonów, wraz z siedzibą dyrekcji, uznano za zabytek kultury.
Muzeum opieki: http://nemocnice.opava.cz/muzeum-osetrovatelstvi
Muzeum patologii: http://nemocnice.opava.cz/muzeum-patologie
Pałac Blüchera
Barokowy pałac szlachecki został zbudowany w 1737 roku w miejscu dawnych domów szlacheckich. W 1800 roku obiekt przejął hrabia Larisch-Mönnich, którego córka wyszła za mąż za G. Blüchera. W latach 1932-1938 umieszczono tutaj Czechosłowackie Muzeum Rolnictwa. Dziś służy potrzebom Śląskiego Muzeum Ziemskiego jako składnica (depozytarium).
Boží koutek (Boży Zakątek)
Dawna kamienica nr 53, zwana Bożym Zakątkiem, powstała poprzez połączenie dwóch starszych domów, z których północny był późnogotycki, a południowy renesansowy. Halle (niem. Masshaus) zachowały się na parterze i na pierwszym piętrze, gdzie przetrwał także belkowany strop z malowidłami z XVII wieku. Dziś dom służy jako przestrzeń handlowa.
Budynek dawnego domu handlowego Breda
Dom handlowy został zbudowany dla firmy Breda-Weinstein w latach 1927-1928 według projektu wiedeńskiego architekta Leopolda Bauera. Narożny, pięciopiętrowy budynek z dwupiętrową sutereną ma urozmaiconą fasadę. Budynek miał jak na swoje czasy bardzo zaawansowane wyposażenie techniczne. Nadając budynkowi formę plastyczną, Bauer inspirował się architekturą amerykańską, przede wszystkim twórczością Henry’ego Sullivana.
Budynek kasy oszczędnościowo-pożyczkowej
Interesujący pod względem architektonicznym budynek w stylu niemieckiego neorenesansu został zbudowany w latach 1900-1902 przez Karla Kerna. Fasada jest ozdobiona alegorycznymi figurami przedstawiającymi rolnictwo, rzemiosła i handel, będącymi dziełem wiedeńskiego rzeźbiarza Franza Baumgartnera. W 2004 roku budynek poddano rozległemu i bardzo udanemu remontowi.
Koszary Dukielskie
Seria przegranych wojen, jakie cesarzowa Maria Teresa toczyła z Prusami w połowie XVIII wieku, doprowadziła do utraty większości terytorium Śląska i wyraźnych zmian granic monarchii austriackiej. Z tego też powodu Opawa stała się miastem przygranicznym. Efektem była konieczność utworzenia stałego garnizonu wojskowego w mieście, ewentualnie wzmocnienia dotychczasowego stanu armii cesarskiej, która stacjonowała w Opawie od końca wojny trzydziestoletniej.
Już pod koniec lat 40. XVIII wieku koszary miejskie na Targu Rybnym (Rybí trh) służyły 180 żołnierzom piechoty, w 1835 roku dobudowano pomieszczenia dla 40 koni, a następnie pod koniec XIX wieku koszary zostały zlikwidowane. Rok po tym, gdy w 1778 roku miasto i jego okolicę obsadzono pruskim wojskiem w związku z wojną o tzw. sukcesję bawarską (tzw. wojną ziemniaczaną), miasto odwiedził cesarz Józef II i odstąpił od pierwotnego planu przekształcenia Opawy w twierdzę. Doprowadziło to później do sukcesywnego wyburzenia fortyfikacji miejskich. Właśnie w pobliżu rozebranej Bramy Jaktařskiej wyrosły w latach 1847-1849 koszary Franciszka Józefa. Trzypiętrowy obiekt, który znajdował się obok miejsca, gdzie później zbudowano dom handlowy Breda & Weinstein, pomieścił prawie siedmiuset żołnierzy. Budynek, po powstaniu Czechosłowacji, znany jako Stare Koszary, stał tu aż do 1939 roku. Dalej, idąc ulicą Krnovską, w pobliżu elektrowni znajdowały się Koszary Arcyksięcia Albrechta (Małe Koszary). Pod sam koniec XIX wieku zbudowano nieopodal Koszary Arcyksięcia Reinera (Nowe Koszary) dla oddziałów samoobrony, których budynki służyły ostatnio 15. Pułkowi Armii Czechosłowackiej, od 1966 roku mieściło się tutaj Gimnazjum Wojskowe Jana Žižki z Trocnova, później ogólne Gimnazjum Śląskie, a obecnie urzędują tu wydziały magistratu. W Opawie znajdowały się także inne obiekty służące wojsku – strzelnica wojskowa u Palhance z 1839 roku, składnica prochu strzelniczego przy ulicy Kasárenskiej, budynek dowództwa wojskowego (późniejszy Dom Armii, dziś rektorat Uniwersytetu Śląskiego), na Placu (náměstí) Republiki szpital wojskowy z 1846 roku i koszary taborowe przy dzisiejszej ulicy Jaselskiej.
Ziemia Opawska pierwotnie była okręgiem uzupełnień (poborowym), który dostarczał rekrutów do różnych jednostek. Sytuacja ta zmieniła się w połowie XIX wieku, gdy Opawa należała do okręgu uzupełnień 1. Pułku Pieszego Cesarza Franciszka Józefa, zwanego Kaiser lub także Kaiserinfanterie czy Einser. Jednostka ta, której żołnierze nosili ciemnoczerwone wyłogi i żółte guziki, brała udział w bitwie pod Trutnovem w czasie wojny prusko-austriackiej w 1866 roku. Pod koniec XIX wieku jej dowódcą był późniejszy marszałek polny i naczelnik Sztabu Generalnego Armii Austriackiej w pierwszej wojnie światowej Conrad von Hötzendorf. Po 1912 roku w Opawie stacjonował już tylko 3. Batalion pułku, dwa pierwsze bataliony zostały przesunięte do Krakowa w Polsce i Mostaru w Bośni. Oprócz niego w 1914 roku w Opawie był jeszcze między innymi 15. Pułk Zeměbranecki (Landwehr), do którego w październiku 1915 roku trafił Heliodor Píka i który w 1917 roku przekształcono na 15. Pułk Strzelców (Schützenregiment), a także kompania rezerwowa 16. Batalionu Myśliwskiego. Przed wybuchem pierwszej wojny światowej opawski garnizon liczył ponad dwa tysiące żołnierzy, stu oficerów i 250 koni.
W tym czasie już od ćwierćwiecza funkcjonował największy obiekt wojskowy w Opawie – Koszary Artyleryjskie Rudolfa. Główna część została zbudowana w latach 1887-1889 jako projekt F. Puchnera i E. Labitzkiego we współpracy z M. Hartelem na placu za dzisiejszym dworcem Opawa-Zachód. Tereny koszar przylegają do placu Horovo náměstí i otwierają się na niego schodami z tarasem i dwoma budynkami, mieszczącymi pierwotnie kwatery oficerów, z narożnymi ryzalitami. Rozległy i zamknięty teren z centralnym dziedzińcem otaczają z trzech stron budynki załogi, w stylu późnego historyzmu. Pozostałą część terenu, w przybliżeniu 10 ha powierzchni, wypełniały stajnie, więzienie, budynki administracyjne, ujeżdżalnia, ogród, a nawet kort tenisowy i boisko do piłki nożnej.
Po powstaniu Republiki Czechosłowackiej koszary zostały przemianowane na Koszary Masaryka, a po przeniesieniu niektórych dowództw i jednostek do Hranic na Morawach służyły 8. Pułkowi Lekkiej Artylerii i 15. Pułkowi Piechoty. W 1936 roku w związku z budową stałych fortyfikacji czechosłowackich w obiekcie urządzono Dowództwo IV Grupy Wojsk Inżynieryjnych. Od marca 1938 roku był tu ulokowany IV Batalion Hlučínskiego 4. Pułku Granicznego. We wrześniu 1938 roku okolica Opawy była jednym z najlepiej umocnionych miejsc na granicy z nazistowskimi Niemcami. Po układzie monachijskim armia niemiecka weszła jednak do miasta bez walki i obsadziła wszystkie obiekty wojskowe. W czasie II wojny światowej żaden z nich nie został poważnie uszkodzony. Po zakończeniu walk zostały zajęte przez Armię Czerwoną, a latem 1945 przez Armię Czechosłowacką. Do Koszar Masaryka ponownie trafili artylerzyści, na początku także z działami ciągniętymi przez konie. W części koszar był również krótko jeden z obozów internowania ludności niemieckiej do czasu jej wysiedlenia. Po przewrocie komunistycznym w lutym 1948 roku koszary zmieniły nazwę na Dukelskie i stały się siedzibą różnorodnych jednostek armii, między innymi 5. Chorągwi Geodezyjnej. Warto wspomnieć blokowanie wjazdu Armii Czerwonej do obiektu w sierpniu 1968 roku, co spowodowało później represje wobec uczestników tego protestu. Stopniowe przeorientowanie szkolenia żołnierzy w kierunku logistyki (służb zaplecza) doprowadziło do powstania 53. Bazy Szkoleniowej Logistyki, w której nazwie w 1999 roku pojawiło się nazwisko generała armii Heliodora Píki. Jednostka miała wielkie zasługi w usuwaniu następstw i szkód spowodowanych przez katastrofalne powodzie w latach 1997 i 2002. W 2004 roku służbę w niej zakończyli żołnierze służby zasadniczej i jednostka w 2005 roku została rozwiązana. Dwa lata później prawie cały teren uzyskało miasto Opawa.
Dom Pod białym konikiem (U bílého koníčka)
Kamienica z końca XVI wieku ma typowy, szeroki, sklepiony hall wejściowy (Masshaus). W kamienicy tej mieszkał także, między innymi, redaktor Tygodnika Opawskiego Jan Zacpal. Piękne sklepienia są dziś ozdobą stylowej piwiarni na parterze.
http://www.ubilehokonickaopava.cz
Kamienica Pod Murzynem (U Mouřenína)
Jest jednym z dwóch domów, które przetrwały wydarzenia wojenne z wiosny 1945 roku przy ulicy Mezi trhy, łączącej Górny i Dolny Rynek (Horní i Dolní náměstí). Główna część domu jest wczesnobarokowa, fasadę z 1730 roku zdobią stiuki i medaliony z orłami i portretami imperatorów. Attykę koronują popiersia dwóch Murzynów i antycznych bogów, Pallas Ateny i Aresa. Początkowo w kamienicy mieściła się apteka Pod Murzynem (U Mouřenína).
Dom Sztuki – klasztor dominikanów
Obszar między dzisiejszymi ulicami Pekařską, Mnišską i Solną zamieszkiwał przez pół tysiąclecia zakon dominikanów ze swoim konwentem i przyległym kościołem św. Wacława. Ten Zakon Kaznodziejski wywodzi początek swojej działalności w mieście od 1291 roku, gdy zgodnie z niezachowanym już dokumentem książę Mikołaj I miał założyć klasztor przy północnym odcinku murów miejskich. Z pewnością działalności dominikanów w Opawie można dowieść od 1303 roku, jak dokumentuje spis konwentów dominikańskich pióra inkwizytora Bernarda Guye, którego między innymi rozsławiła powieść Umberto Eco „Imię róży”.
Budynki klasztorne zostały wzniesione w pobliżu murów miejskich, co wzmocniło ich funkcje obronne. Budowa przeciągnęła się na kilka dziesięcioleci. Prowizoryczny konwent zastąpiło najpierw wschodnie skrzydło z prostokątną zakrystią, salą kapitulną i refektarzem, w II połowie XIV wieku zaczęły powstawać krużganki otaczające rajski dziedziniec. Ambit był przykryty sklepieniem krzyżowym i otwierał się na dziedziniec poprzez dzielone, maswerkowe okna. W ciągu XV wieku klasztor z kościołem trzy razy padł ofiarą pożaru, który znacznie uszkodził przede wszystkim konstrukcję dachu budynków. W czasie epidemii moru w latach 1541-1542 klasztor stracił nie tylko samego przeora, ale również wszystkich trzydziestu braci zakonnych. Malejąca liczba dominikanów na ziemiach czeskich w następstwie postępującej reformacji skłoniła komisję królewską, która badała miejscowe warunki, do przyłączenia opawskiego konwentu do polskiej prowincji zakonnej i osadzenia w klasztorze mnichów pochodzących z Polski. W 1556 roku obiekt jednak spłonął, a jego remont przeciągał się z powodu sporów z luterańskimi urzędnikami. W dwóch ostatnich dziesięcioleciach XVI wieku dwa razy padł ofiarą napaści tłumu luteranów i został przez nich splądrowany.
Na początku nowego wieku prowadzone tu były wprawdzie rozległe przeróbki budowlane, gdy została na przykład wzniesiona renesansowa dzwonnica czy dobudowane boczne wejście z kościoła do gotyckiej kaplicy św. Marii Magdaleny, jednak w trakcie wojny trzydziestoletniej w latach 20. XVII wieku klasztor był dwukrotnie okupowany przez wojsko i ponownie spłonął. W 1651 roku klasztor nawiedził najgorszy pożar w dziejach, który zniszczył część klasztornej biblioteki. Obiekt poddano tylko prowizorycznym naprawom i gdy na początku XVIII wieku został zwrócony czeskiej prowincji, w latach 1723-1724 przeszedł kompletną przebudowę w stylu barokowym. Pod kierunkiem budowniczych J. J. Hausruckera i J. Rietha klasztor zyskał formę dwukondygnacyjnego obiektu, od wschodniej strony został rozbudowany, dodano też zachodnie skrzydło. Nowe sklepienie zyskały krużganki i sala kapitulna. Pięć lat po pożarze w 1758 roku we wnętrzu zbudowano dwuramienne schody.
Rozwiązanie klasztoru w ramach reform józefińskich nie było pierwotnie w planie, jednak zadłużony zakon sam poprosił w 1786 roku o likwidację, aby dzięki środkom uzyskanym z licytacji majątku spłacić swoje długi. Dla samego kościoła z klasztorem oznaczało to ponad stupięćdziesięcioletnią walkę z pogłębiającą się nędzą. Dwa lata po rozwiązaniu konwentu zaczęło go wykorzystywać wojsko. Od końca XVIII wieku wschodnie i północne skrzydło funkcjonowały jako tzw. szkoła zwyczajna, później jako niższa szkoła realna. Zachodnie skrzydło zostało sprzedane, trafiło w ręce prywatne i służyło jako kamienica mieszczańska, zachodnia brama i wieża zostały zburzone w latach 20. XIX wieku. Podczas gdy kościół na początku XX wieku przeszedł niewielki remont i zwłaszcza po drugiej wojnie światowej wzmożono starania o jego odnowienie, sytuacja samego klasztoru tak bardzo się pogorszyła, że w latach 1948-1949 usunięto zachodnie skrzydło, a w latach 60. rozważano nawet jego całkowite wyburzenie. Plan ten nie został jednak ostatecznie zrealizowany i paradoksalnie stanęło na tym, że w latach 1967-1974 przeprowadzono jednak remont dawnego konwentu.
Obiekt stojący obok Podstawowej Szkoły Artystycznej i Winiarni U Přemka został przebudowany na miejską galerię pod nazwą Dům umění (Dom Sztuki). Według projektu architekta Leopolda Plavca wielkimi płytami szklanymi oddzielono rajski dziedziniec i otaczające go krużganki, wnętrze zostało wyposażone w marmurową podłogę i ozdobione metalowymi kratami i poręczami, wykonanymi przez Alfreda Habermanna, pojawiły się też lampy z warsztatu szklarza Františka Víznera. Na placu przed wejściem od 1976 roku stoi rzeźba przedstawiająca „Uciekającą dziewczynę”, autorstwa pochodzącego z Opawy Kurta Gebauera. Chociaż Dom Sztuki był swego czasu prezentowany jako chluba socjalistycznej kultury, nierzadko także za poprzedniego reżimu można było tutaj natrafić na dokonania na wysokim poziomie, nieschlebiające oczekiwaniom ówczesnej sytuacji politycznej. Atmosfera wolności po listopadzie 1989 roku przyniosła nowe impulsy do działalności instytucji, stan techniczny budynku przestawał jednak stopniowo spełniać wymogi. W latach 2010 – 2011 obiekt wyremontowano, zbudowano między innymi nowe wejście i zadaszono rajski dziedziniec, teraz swobodnie połączony z krużgankami. Funkcjonowanie Domu Sztuki zapewnia obecnie Opawska Organizacja Kultury.
Dwór Filípka (Filípkův dvůr)
Malownicza posiadłość w Kateřinkach, budynek mieszkalny z zabudowaniami gospodarczymi wokół kwadratowego dziedzińca, wzniesiono w pierwszej połowie XVIII wieku i przebudowany w XIX wieku. Jest dowodem wpływu sztuki oficjalnej na architekturę ludową. Na obu narożach jednopiętrowego budynku z dachem dwuspadowym wznoszą się okrągłe wieże z cebulowymi baniami. W pomieszczeniach są sklepienia beczkowe i krzyżowe. Dwór od ulicy jest zamknięty otynkowanym murem z filarami, które wyznaczają dwuskrzydłową bramę i furtę dla pieszych, prowadzącą do murowanej kaplicy Bożego Ciała.
Kościół franciszkanów p.w. św. Barbary i klasztor franciszkanów
Obiekt dawnego klasztoru franciszkanów wzniósł hrabia Š. Jindřich z Vrbna w 1665 roku. Przy klasztorze stanął kościół św. Barbary. Po likwidacji klasztoru obiekt służył jako magazyn, a potem aż do 1805 roku jako szpital. Dziś jest wykorzystywany na potrzeby Śląskiego Muzeum Ziemskiego.
Kaplica Podwyższenia Krzyża Świętego
Budowę kaplicy w ochronce Sióstr Miłosierdzia Zakonu Niemieckiego Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie rozpoczęto w rejonie dzisiejszej ulicy Matiční około połowy XIX wieku. Już wcześniej opawski lekarz Leopold Heidrich postanowił przebudować zlikwidowany klasztor franciszkanów na rogu ulic Ostrožnej i Beethovena (dawniej Klášternej) na szpital miejski, który zyskał później wsparcie również Zakonu Rycerzy Niemieckich (krzyżackiego). Miasto porozumiało się następnie z wielkim mistrzem zakonu arcyksięciem Ferdynandem d’Este, że posługę będą tu pełnić właśnie siostry zakonne Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie, a tym samym zostanie odnowiona żeńska odnoga tego zakonu w Opawie. Niedługo potem w latach 1841-1842 pod kierunkiem architekta zakonnego Antona Onderki rozpoczęła się budowa nowego obiektu klasztornego, przylegającego do Szpitala Heidricha. Surowa trzykondygnacyjna i dwutraktowa budowla domu zakonnego w stylu empirowym jest dziś wykorzystywana jako siedziba Konserwatorium Kościelnego Opawa. Warto również przypomnieć, że jeszcze zanim na przełomie XIX i XX wieku usytuowany tutaj szpital miejski został zlikwidowany i przeniesiony do nowego kompleksu przy ulicy Olomouckiej, w 1883 roku Zakon Rycerzy Niemieckich utworzył w pobliżu przy ul. Popskiej własny szpital. Miejsce, gdzie udzielano bezpłatnej opieki medycznej ubogim, do dziś jest znane pod nazwą U rytířů (U Rycerzy).
Pierwotna kaplica Podwyższenia Krzyża Świętego została wzniesiona najprawdopodobniej w 1864 roku na dziedzińcu klasztoru jako jednonawowy obiekt z wysuniętym, równo zakończonym prezbiterium, w którym umieszczono skrzydłowy ołtarz płytowy z XV wieku, autorstwa Jana Hennekena van Wouvere oraz złotą monstrancję. O tym, jak bardzo świątynia klasztorna potrzebowała większej przestrzeni, świadczy zachowana dokumentacja nowej kaplicy z 1902 roku, przygotowana przez Josefa Hruschkę. Spadkobierca jego biura projektowego Ferdinand Zdralek razem z Sigmundem Kulką przedstawili pięć lat później nowy projekt, który w następnym roku zrealizowano, a kaplica została otwarta w obecności wielkiego mistrza zakonu arcyksięcia Eugeniusza Habsburga. Neogotycka budowla z jedną nawą i pięciobocznym prezbiterium jest podzielona podpórkami, między którymi znajdują się okna dzielone. Do południowego szczytu dodano niewielką ośmioboczną i ostrosłupowo zakończoną wieżyczkę. Na zachodniej stronie znajduje się portal wejściowy, którego tympanon jest ozdobiony płaskorzeźbą tarczy z herbem wielkiego mistrza zakonu i dodanymi wąsami winorośli. Wnętrze kaplicy rytmicznie dzielą podpory z głowicami, a wieńczy je sklepienie gwiazdowe. Prezbiterium, oddzielone od nawy łamanym łukiem triumfalnym, jest zamknięte prostszym, promienistym sklepieniem żebrowym. Klasztor był połączony z kaplicą przez kruchtę z organami, która dzięki bezpośredniemu dostępowi z budynku zakonnego służyła siostrom zakonnym, w odróżnieniu od dolnej części przestrzeni liturgicznej, wydzielonej dla ludności.
Po zamachu komunistycznym w lutym 1948 roku siostry miłosierdzia zostały wyeksmitowane, a pomieszczenia znalazły się w użytkowaniu zakonu boromeuszek. W latach osiemdziesiątych XX wieku ukazało się rozporządzenie nakazujące likwidację kaplicy, wyposażenie świątyni udało się jednak wywieźć i uratować. Ołtarz został na przykład ukryty w miejscowości Melč. Zmiana nadeszła wraz z wydarzeniami 1989 roku, gdy majątek klasztorny zwrócono kongregacji Sióstr Miłosierdzia Zakonu Niemieckiego Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie. Remont kaplicy połączony z odrestaurowaniem figur i ołtarza zakończono w 1994 roku i w tym samym roku kaplica została uroczyście poświęcona i otwarta.
Kaplica św. Elżbiety
Pierwotnie gotycką kaplicę, a potem gotycki kościółek zbudował Zakon Rycerzy Niemieckich. Zachował się w nim obraz św. Elżbiety z Turyngii pędzla F. I. Leichera. Obiekt, przebudowany w stylu barokowym, służył jako kaplica pogrzebowa. Dziś jest wykorzystywany na potrzeby Cerkwi prawosławnej i okolicznościowe działania kulturalne.
http://info.pravoslaviecz.cz/opava/
Kaplica św. Krzyża - Kaplica Szwedzka
U schyłku XIV wieku Przemek I Opawski kazał wznieść na niewielkim wzniesieniu przy ważnym szlaku handlowym, zmierzającym do Raciborza, reprezentacyjną świątynię żałobną, która miała między innymi zademonstrować pozycję księcia w mieście. Swoje obecne znaczenie kaplica zawdzięcza stosunkowo dobremu stanowi, w jakim się zachowała jako jeden z niewielu przykładów śląskiego gotyku ceglanego. Wartość artystyczno-historyczną budowli podkreśla dodatkowo odkrycie malowideł naściennych z XV wieku, przedstawiających cykl piętnastu scen z końca świata – Apokalipsy.
Kaplicę, na niezwykłym dla ziem czeskich planie ośmioboku, nawiązującym prawdopodobnie do typu kaplicy pałacowej władcy, która była wzorowana najprawdopodobniej na praskim kościele na Karlovie i której najbliższą analogię znaleźlibyśmy w śląskim Dzierżoniowie, wzniósł zapewne architekt związany z budową miejskiego kościoła. Centralną, ośmioboczną przestrzeń budowli z siedmioma zróżnicowanymi podporami uzupełniała dziś już niezachowana prostokątna zakrystia i przylegająca okrągła wieżyczka, która dzięki kręconym schodom zapewniała dojście do depozytarium, umieszczonego na piętrze zakrystii. Dolną część kaplicy zbudowano z kamienia tłuczniowego i zakończono wyprofilowanym gzymsem, górną część wymurowano natomiast w dekoracyjnym gotyckim wiązaniu z surowych cegieł, których lica zostały uwydatnione za pomocą szkliwienia. Wejście zapewniały dwa kamienne, wyprofilowane portale z tufitu. Z tego samego materiału było pierwotnie wykonane nieistniejące już maswerkowe zdobienie dzielonych okien. Nie zachowało się również gwiaździste sklepienie żebrowe, które wieńczyło prawdopodobnie przestrzeń wewnętrzną.
W pierwszej połowie XV wieku, zapewne jeszcze za życia Przemka i najprawdopodobniej w związku ze śmiercią jego drugiej żony lub zbliżającym się końcem życia księcia, kaplica została ozdobiona malowidłami ściennymi. Malowidła te przedstawiają przypowieści poprzedzające biblijny Sąd Ostateczny i są opatrzone opisami w języku niemieckim, przyozdobionymi ornamentami. Malowidła naścienne zostały odkryte dopiero na przełomie XIX i XX wieku i następnie były kilka razy odrestaurowywane. Bezpowrotnie zniszczona została jednak większa część cyklu, zachował się tylko ciągły pas trzech scen na pięciu ścianach ośmioboku, do tego zaledwie w zarysie. Mimo to jest to jeden z najbardziej wartościowych zabytków schyłkowej fazy tzw. pięknego stylu (czeskiego gotyku). Po objęciu patronatu nad kaplicą przez nowych książąt opawskich z rodu z Podiebradów, najprawdopodobniej synowie Jerzego z Podiebradów kazali się uwiecznić wokół portalu wejściowego w formie pary niewielkich półfigur.
Udręki związane z wojną trzydziestoletnią w drugim ćwierćwieczu XVII wieku nie ominęły także Opawy. Miasto było czasowo okupowane najpierw przez Duńczyków, a w końcu przez armię szwedzką. Właśnie zajęcie kaplicy przez protestanckich Szwedów, którzy mieli ją wykorzystywać do odprawiania swoich nabożeństw, spowodowało nadanie temu miejscu nowej, potocznej nazwy – „Kaplica Szwedzka”. Jako ciekawostkę przytoczmy fakt, że po 1742 roku budowla znalazła się na samej granicy oddzielającej austriacką i pruską część Śląska. W latach osiemdziesiątych XVIII wieku, w okresie oświeceniowych reform józefińskich, kaplica została zsekularyzowana i następnie służyła za magazyn lub spichlerz kontrybucyjny. W 1859 roku kaplica spłonęła, a później rozważano nawet jej wyburzenie. Dążenie do jej uratowania doprowadziło w 1897 roku do powstania Jednoty (stowarzyszenia) na rzecz odnowy kaplicy św. Krzyża. Nieszczęsny los budowli po długim zwlekaniu udało się odwrócić dopiero w 1907 roku, gdy Sejm Ziemski wykupił kaplicę z rąk prywatnych i można było przystąpić do stopniowej renowacji obiektu. Podczas jednego z etapów odbudowy w 1912 roku doszło do odkrycia zdobiących kaplicę fresków. Ostatnie prace restauratorskie zakończono w 1996 roku i wtedy też kaplica została wpisana na listę narodowych zabytków kultury i jednocześnie udostępniona do zwiedzania.
Konkatedra Wniebowzięcia Marii Panny
Największa budowla kościelna wznosząca się nad Górnym Rynkiem (Horní náměstí), pierwotnie kościół farny Wniebowzięcia Marii Panny, jest jednym z najważniejszych zabytków dokumentujących typowe cechy śląskiego gotyku ceglanego. Powstanie świątyni jest ściśle związane z Zakonem Rycerzy Niemieckich (krzyżackim), który rozpoczął działalność w Opawie w 1204 roku. Z aktu króla Wacława I, datowanego na 1237 rok, wiemy, że „rycerze z czarnym krzyżem" mieli w Opawie w posiadaniu parafię. Na podstawie tej informacji można domniemywać, że już wcześniej istniał pewien romański obiekt kościelny w miejscu dzisiejszej konkatedry.
Pod koniec XIII wieku najpierw została zbudowana masywna, prostokątna wieża. Potem, na początku XIV wieku zbudowano wyższą wieżę południową. Została wzniesiona z inicjatywy samego miasta prawdopodobnie jako wieża miejska i dopiero później przekazano ją kościołowi. Do budowy nowego kościoła farnego również przystąpiono z inicjatywy rady miejskiej, która w następnym okresie rywalizowała z zakonem o decydujący wpływ w świątyni. Najpierw zostało zbudowane długie i stosunkowo wysokie prezbiterium, którego ciężar musiał być podparty masywnymi łukami oporowymi. Podczas gdy południowy zachował się do dzisiaj, północny później runął i zburzył część naroży kościoła. Dopiero około połowy XIV wieku zakończono trójnawowy kościół przylegający do starszych wież. Z inspiracji zakonu pod koniec wieku zbudowano przedsionek przed portalem zachodnim, który usytuowano naprzeciwko komendy zakonnej.
Wewnątrz kościoła zbudowano lektorium – przegrodę, która oddzielała w kościele zakonne prezbiterium z ołtarzem głównym Marii Panny od nawy głównej, gdzie na nabożeństwach zbierała się ludność świecka. Po pożarze w 1461 roku zostało jednak zburzone i już go nie odbudowano. Po ukończeniu trójnawowej budowli wnętrze zaczęły wypełniać ołtarze, finansowane często w znacznym stopniu także przez miejscowych bogatych mieszczan. Do kościoła dobudowano również zakrystię na północnej stronie prezbiterium, a z kolei do południowej nawy kaplicę rady miejskiej. Na południowej ścianie prezbiterium przybyła kaplica dotowana przez bogatego patrycjusza Rejnčka. Później została przebudowana i umieszczono w niej wykonany na desce obraz Trójcy Przenajświętszej z 1452 roku, ufundowany przez mieszczanina Mikołaja Dreymandla. Obraz ten zachował się do dzisiaj. W drugiej połowie XV wieku rada miejska zleciła dobudowanie do północnej ściany prezbiterium przedsionka, który był jednocześnie odświętnym wejściem do kościoła dla członków rady. Z tego samego okresu pochodził także monumentalny ołtarz główny, jeden z największych i najpiękniejszych na ówczesnych ziemiach czeskich. Do symbolicznego zwieńczenia trwającej dwieście lat budowy kościoła doszło po 1540 roku, gdy południowa wieża zyskała galeryjkę i została przykryta ośmioboczną nadbudówką.
Od drugiej połowy XVI wieku we wnętrzu kościoła stopniowo powstawały renesansowe malowidła i kamienne płyty nagrobne z postaciami zmarłych. Dziś niektóre z nagrobków można zobaczyć w zachodnim i południowym przedsionku. Renesansowe obramienie i okienne kute kraty w starej zakrystii przy południowej ścianie prezbiterium również się zachowały. Średniowieczny charakter, w odróżnieniu od zewnętrznej formy, nie zachował się jednak we wnętrzu kościoła, które zostało zniszczone wskutek zawalenia się płonącego dachu podczas wielkiego pożaru Opawy w 1689 roku. Niezbędny remont wnętrza przeprowadzili najpierw budowniczowie G. Hausrucker i J. Zeller, którzy usunęli gotyckie sklepienie i zastąpili je nowym, barokowym przesklepieniem. Renowację w barokowym stylu kontynuowano po kolejnym pożarze w 1758 roku, gdy miejski budowniczy J. G. Werner zaaranżował wnętrze prezbiterium.
W ostatnich dziesięcioleciach XVIII wieku remont prowadzono już w klasycystycznym duchu, przebudowano główną część trójnawową i dobudowano do niej na południowej stronie półokrągłą kaplicę św. Jana Nepomucena. Obraz przedstawiający Jana Nepomucena z końca XVII wieku, dziś umieszczony w kaplicy św. Anny, jest najstarszym wyobrażeniem tego świętego na obszarze czeskiego Śląska. W prezbiterium można dostrzec epitafium księcia Karla z Liechtensteinu, wykonane przez opawskiego rzeźbiarza J. G. Lehnera. Dziełem Josefa Schuberta jest dzisiejszy ołtarz główny typu baldachimowego z sześcioma kolumnami korynckimi, które podtrzymują koronę z krzyżem oraz z figurami Wniebowzięcia Marii Panny, św. Elżbiety i św. Jerzego. Artysta ten jest również autorem sześciu kolejnych ołtarzy dla bocznej kaplicy. Z zachowanego do dzisiaj wyposażenia wnętrza można podziwiać jeszcze marmurową chrzcielnicę z rzeźbą Chrztu Pańskiego, również dzieło Josefa Schuberta, oraz klasyczną kazalnicę. Boczne nawy świątyni zdobią obrazy ołtarzowe i inne namalowane przez F. I. Leichera, a na ścianach prezbiterium można również dostrzec zbiór dziewięciu obrazów z życia Marii Panny, autorstwa Ignacego Raaba.
Pod koniec XIX wieku w efekcie zwiększonego zainteresowania wtedy już kapitulnym kościołem powstał plan jego radykalnej przebudowy i przywrócenia mu pierwotnej średniowiecznej formy. Od projektu architekta von Hauberissera w końcu jednak odstąpiono z powodu braku środków finansowych i niechętnej postawy nowego pokolenia konserwatorów zabytków, w pierwszym ćwierćwieczu XX wieku przeprowadzano tylko częściowe zmiany. Podobnie jak wiele innych opawskich budowli kościół został uszkodzony w czasie drugiej wojny światowej i w następnych dziesięcioleciach był sukcesywnie remontowany. Ważnym kamieniem milowym dla kościoła stał się rok 1996, gdy w związku z powstaniem Diecezji Ostrawsko-Opawskiej został drugim kościołem biskupim – konkatedrą. Od 1995 roku konkatedra jest wpisana na listę narodowych zabytków kultury.
Kościół Trójcy Przenajświętszej
Kościół Trójcy Przenajświętszej na dawnym Przedmieściu (předměstí) Jaktařskim , podobnie jak sto lat starszy kościół św. Katarzyny w Kateřinkach, został zbudowany w samym środku średniowiecznej Opawy. W późniejszym okresie poddany rozległym przebudowom, które wyraźnie zmieniły charakter i wygląd budowli, ale zachowały jej oryginalny, późnośredniowieczny styl.
Początki kościoła sięgają 1463 roku, gdy w miejscu gminnych pastwisk w pobliżu kanału młyńskiego wzdłuż drogi do Głubczyc został wytyczony plac pod budowę nowego kościoła, otoczony owalnym cmentarzem, ogrodzonym płotem. Chociaż budowa została stosunkowo szybko zakończona, urządzenie wnętrza i poświęcenie obiektu wstrzymały wojny religijne między poplecznikami Jerzego z Podiebradów i Macieja Korwina. Udekorowanie głównego ołtarza płytowym obrazem św. Trójcy jest datowane już na 1473 rok. Ten cenny obraz namalowany na desce szczęśliwie zachował się do dzisiejszych czasów i można przypuszczać, że jego autorem był jeden z miejscowych artystów. Odkryte wcześniej srebrne i pozłacane dewocjonalia pozwalają domniemywać, że obraz był też przedmiotem adoracji. Sam kościół najpierw w 1481 roku przeszedł pod zarząd Zakonu Rycerzy Niemieckich i w końcu siedem lat później został uroczyście poświęcony.
Kościół zaprojektowano jako niską jednonawową świątynię z pięciobocznym prezbiterium, podzieloną podporami, prezbiterium było najprawdopodobniej zwieńczone sklepieniem żebrowym. Obok kościoła do 1782 roku miała stać pustelnia, którą potem zastąpiła wikarówka. Przeróbki budowlane objęły budowlę sakralną w XVIII wieku – w 1732 roku została wzniesiona barokowa dzwonnica, a także w ciągu tego stulecia wnętrze ozdobił obraz przedstawiający św. Urbana, autorstwa Ignacego Raaba oraz obraz Niepokalanej, którego autora nie znamy. Bardziej znacząca ingerencja w formę kościoła nastąpiła w 1854 roku. Zyskał wtedy nowy dach czterospadowy, kryty łupkiem oraz późnoempirową dzwonnicę, o ośmiobocznej drewnianej konstrukcji. Przełom XIX i XX wieku w związku ze stopniowym tworzeniem parku w sąsiedztwie i połączeniem linią tramwajową z miastem przyniósł likwidację cmentarza i wikarówki. W latach 1905 – 1907 pod kierunkiem budowniczego Aloisa Geldnera zastąpiono pierwotną wieżę nową, murowaną wieżą na planie kwadratu, zakończoną oktogonem i hełmem z otwartym świetlikiem. W 1997 roku kościół został dotkliwie uszkodzony przez powódź i później wyremontowany.
Wiedzę o zwykłych i wyjątkowych wydarzeniach związanych z historią toczącą się wokół kościoła przed połową XIX wieku możemy uzyskać z pism Erazma Kreuzingera: codziennie rano miały być tutaj odprawiane nabożeństwa, a w święto Trójcy Świętej z kościoła parafialnego szła procesja, na uroczystości przybywali nawet cudzoziemcy, głównie z pruskiej części Śląska. W 1856 roku po zakończonej renowacji kościół odwiedził arcyksiążę Maksymilian - wielki mistrz Zakonu Rycerzy Niemieckich, którzy administrowali obiektem aż do końca drugiej wojny światowej. Jako ciekawostkę dodajmy jeszcze, że gdy w 1683 roku przez Opawę szły wojska polskiego króla Jana III Sobieskiego na pomoc Wiedniowi, oblężonemu przez Turków, część wojsk obozowała właśnie w pobliżu kościoła.
Kościół św. Ducha
Kościół p.w. św. Ducha razem z przyległym klasztorem był od początku swojego powstania w użytkowaniu zakonu franciszkanów (Zakonu Braci Mniejszych). Zakon św. Franciszka zgodnie z tradycją wywodzi początek swojej działalności w Opawie od 1234 lub 1238 roku, bezpiecznie jednak można mówić o obecności w tym miejscu franciszkanów dopiero w 1250 roku, gdy konwent podczas kapituły prowincjalnej został przyjęty do prowincji czesko-polskiej. Fundator budowli, najprawdopodobniej margrabia morawski i późniejszy król Przemysław Ottokar II, oddał zakonowi plac między Dobytčím trhem/targiem bydła/ (ulicą Masarykovą) a murami miejskimi.
Po 1250 roku rozpoczęto budowę prezbiterium kościoła, którego wygląd dokumentują tylko bardzo skromne informacje. Prawdopodobnie miało dwa prostokątne przęsła i wieloboczne zamknięcie, w stronę przyszłej nawy miało się otwierać łamanym łukiem triumfalnym, a jego budowę zakończono przed 1269 rokiem. Do jego południowej strony przylegał murowany budynek domu klasztornego. Pod koniec wieku dobudowano z cegieł wysoką, długą nawę kościoła, której mur w głównej konstrukcji zachował się do dziś. Na początku XIV wieku na północnej stronie kościoła zbudowano klasztor z kościołem dla klarysek, żeńskiej odnogi tego zakonu.
Jeszcze w pierwszej połowie XIV wieku przy wsparciu księcia Mikołaja (Mikuláša) II wyburzono prezbiterium i zastąpiono go nowym, liczącym ponad dwadzieścia metrów wysokości kamiennym chórem. Mimo zakazu wydanego przez zakon, z chórem połączono potężną kwadratową wieżę. Pod prezbiterium Mikołaj kazał urządzić grobowiec rodowy opawskich Przemyślidów, gdzie później w 1365 roku sam został pochowany. W późniejszych latach pogrzebano tu również jego żonę Juttę, synów Wacława I i Przemka I, a jako ostatni z opawskich Przemyślidów spoczął tutaj Arnoszt (Arnošt), syn Przemka. W kościele św. Ducha zostali także pochowani syn Jerzego z Podiebradów, książę opawski i hrabia kłodzki Wiktoryn oraz wielu drobniejszych szlachciców, na przykład słynny rycerz epoki jagiellońskiej Bernard Bírka z Násile i inni urodzeni z rodów Bruntálskich lub Tworkowskich. Po pożarze w 1790 roku krypta pod prezbiterium została jednak zasypana.
Pożar Opawy w 1431 roku nie oszczędził także kościoła z przyległym klasztorem franciszkanów, największych szkód doznały dachy obu budynków. Podczas remontu wykonano nowe przesklepienie prezbiterium i wybudowano nową wysoką konstrukcję dachu, która znacznie przekroczyła wysokość nawy. Bezpowrotnie zostały jednak uszkodzone księgi ziemskie przechowywane w klasztorze. W jego murach zasiadał bowiem już od początku XV wieku sąd stanowy. Odnowę całego wnętrza przeprowadzono jednak na tyle godnie i majestatycznie, że w 1473 roku mógł się tu odbyć sejm czeskiego króla Władysława II Jagiellona, króla Rzeczpospolitej Kazimierza IV i węgierskiego władcy Macieja Korwina.
Nadejście protestantyzmu sprowadziło na kościół z klasztorem w ciągu XVI wieku wiele nieszczęść. Na początku XVII wieku podczas odprawiania nabożeństwa na kościół napadli luteranie. W czasie wojny trzydziestoletniej kościół został najpierw zajęty przez wojska księcia karniowskiego Jana Jerzego, a później przez armię duńską. Kulminacją udręk, jakie dotknęły także kościół św. Ducha, był katastrofalny pożar Opawy w 1689 roku. Do odbudowy w barokowym stylu przystąpiono już sześć lat później i kontynuowano ją w ciągu XVIII wieku. Najpierw obniżono mury prezbiterium, kościół zyskał nowe przesklepienie i barokowe okna. Na początku XVIII wieku po bokach nawy wybudowano dwie trójki kaplic wnękowych i centralną kaplicę św. Antoniego i św. Floriana. Następnie sklepienie kościoła zostało pokryte freskami, a w końcu w 1731 roku przebudowano fasadę i opatrzono ją wysokim kilkupoziomowym i ciekawie ukształtowanym szczytem z bogatą dekoracją rzeźbiarską. W górnej niszy fasady frontowej można dostrzec jedno z najcenniejszych miejscowych dzieł – figurę Marii Panny Niepokalanej. W bocznych niszach przedsionka są umieszczone 4 figury męczenników i naśladowców św. Franciszka. Na attyce w osi głównego wejścia znajduje się figura św. Floriana, któremu na krańcach towarzyszą rzeźby przedstawiające św. Franciszka i św. Antoniego z czterema dekoracyjnymi, barokowymi wazonami. Po bokach wejścia są zainstalowane rzeźby św. Bonawentury i św. Ludwika. W lewej bocznej niszy znajduje się figura św. Jana Nepomucena.
W latach 60. XVIII wieku przebudowany został wspomniany już zachodni przedsionek, obecnie z wysuniętymi do przodu bocznymi skrzydłami. Około połowy tego stulecia dobudowano dwa kolejne skrzydła klasztoru, który zyskał w ten sposób obecną wielkość. Okres reform józefińskich, gdy masowo były likwidowane obiekty kościelne, opawski kościół z klasztorem przeczekał bez uszczerbku, ponieważ w 1785 roku utworzono tu drugą miejską parafię. Całkiem poważnie jednak kościół ucierpiał w wyniku pożaru pięć lat później. Podczas remontu świątynię na nowo ozdobił malowidłami Ignacy Günther, opawski malarz. W 1827 roku nową formę zyskała też wieża kościoła. Na początku XVII wieku przebudowano jej dwa ostatnie piętra, umieszczając na szczycie neogotycką nadbudowę ze świetlikiem i zegarem wieżowym. Podczas końcowych walk drugiej wojny światowej kościół został znacznie uszkodzony i spłonął. Remont zakończył się w latach 50., gdy odbudowano wieżę. Po przejęciu władzy przez komunistów w lutym 1948 roku klasztor w następstwie sekularyzacji i internowania zakonników znalazł się w użytkowaniu archiwum rolniczo-leśnego. Na początku lat 90. większość obiektu została zwrócona zakonowi franciszkanów, a ostatnio także jego pozostała część.
Kościół p.w. św. Jadwigi
Likwidacja cmentarza miejskiego w 1891 roku między dzisiejszymi ulicami Hany Kvapilovej i Bochenkovą, pełniącego swoją funkcję przez niemal sto lat od czasu, gdy po wprowadzeniu zakazu pochówków w obrębie murów miejskich został tu przeniesiony z terenów zajmowanych dziś przez teatr na Górnym Rynku (Horní náměstí), zrodziła pytanie o dalsze wykorzystanie tego miejsca. Trzy lata później radca konsystorialny i nauczyciel w miejscowej szkole realnej Johann Eichler wystąpił z propozycją zbudowania tutaj prostego gotyckiego kościółka poświęconego patronce Śląska św. Jadwidze. Utworzył fundację do spraw budowy i eksploatacji obiektu i sam na ten cel przekazał papiery wartościowe opiewające na kwotę pięciu tysięcy złotych. Do realizacji budowy przystąpiono jednak dopiero trzydzieści lat później i już w całkiem innej sytuacji.
Jeszcze w trakcie pierwszej wojny światowej, na której polach bitew poległo również wielu żołnierzy z zachodniego Śląska, postanowiono, że kościół będzie upamiętniał tych poległych. W 1927 roku rada reprezentująca wybitne osobistości Ziemi Opawskiej rozpisała konkurs na projekt budowy obiektu, stawiając jako jeden z warunków, że architekt musi pochodzić ze Śląska lub na stałe na Śląsku przebywać. Zwycięskim projektem, po rozstrzygnięciu konkursu w 1932 roku, okazała się propozycja pochodzącego z Karniowa (Krnova), słynnego wiedeńskiego architekta i jednego z twórców secesji wiedeńskiej Leopolda Bauera, który już wcześniej projektował w Opawie znaczące obiekty, na przykład dom handlowy Breda & Weinstein czy budynek Izby Handlowej i Gospodarczej – dzisiejszy Miejski Dom Kultury Petra Bezruča. Rok później położono kamień węgielny pod budowę i jeszcze do końca tego samego roku udało się wznieść mury budowli. Prace nad wykończeniem wnętrza i budowa wieży ciągnęły się jeszcze kilka lat, ostatecznie odbiór budynku nastąpił w 1937 roku. Wieloletnie przeciąganie przygotowań i realizacji przypisuje się problemom z finansowaniem inwestycji.
Kościół wzniesiono na planie krzyża łacińskiego, którego ramiona tworzą boczne kaplice. Licząca pięćdziesiąt cztery metry wysokości wieża, zwieńczona baldachimem i krzyżem, jest razem z główną i boczną fasadą podzielona rytmicznie żelbetowymi filarami konstrukcji. Na stronie frontowej umieszczono łaciński tekst pochodzący z Missa solemnis Ludwiga van Beethovena. „Muzyczne” postrzeganie architektury przez Bauera jest widoczne także w kolorystyce budowli. Boczna kaplica upamiętniająca poległych śląskich żołnierzy jest symbolicznie skomponowana w tonacji kolorów ciemnoniebieskiego, fioletowego i czarnego, co może stanowić odwołanie do marsza żałobnego Beethovena. Temat muzyczny możemy znaleźć także w metalowej kracie oddzielającej przedsionek świątyni od głównej nawy. Projekt tej kraty autorstwa Bauera przywołuje za pośrednictwem prostych krzyżyków obraz cmentarza wojskowego. Wykonał ją opawski mistrz kowalstwa artystycznego Ludwig Blucha. Zdobnictwo wnętrza oddano całkowicie w ręce wyłącznie miejscowych artystów, zarówno w celu podkreślenia lokalnego wymiaru budowli, jak i w celu materialnego wspomożenia tych twórców. Dekorację głównego ołtarza w postaci dziesięciu płaskorzeźb z życia św. Jadwigi powierzono Helenie Scholzowej-Železnej, córce pisarki Marii Stony. Tryptyk nad ołtarzem namalował Paul Gebauer. Przedstawia obraz zmartwychwstania Chrystusa, którego obramowanie stanowi po obu stronach dwanaście postaci apostołów. Łuk nad ołtarzem głównej nawy, która w odróżnieniu od bocznych kaplic ma sklepienie walcowe, Gebauer ozdobił motywem Trójcy Przenajświętszej z adorującymi aniołami. W bocznych kaplicach można dostrzec scenę z życia św. Jadwigi i fresk przedstawiający Marię Pannę jako Królową Niebios. Dziś już nieistniejący obraz ołtarzowy jednej z kaplic i malowidła naścienne przy wejściu do kościoła wykonał inny miejscowy artysta malarz Adolf Zdrazila.
Za ironię losu można uznać fakt, że kościół, pomyślany jako pomnik poległych na frontach pierwszej wojny światowej, został ukończony niedługo przed wybuchem drugiego ogólnoświatowego konfliktu. W ten sposób obiekt, zamiast służyć celom religijnym, stał się paradoksalnie magazynem wojskowym, a jego wieża punktem obserwacyjnym Luftwaffe. Wojny nie przetrwał także krzyż, który został zestrzelony z wieży w trakcie nalotów. Po wojnie przystąpiono wprawdzie do remontu, ale kościół ponownie nie doczekał się możliwości wypełniania swojej funkcji. Zaczęto go wykorzystywać do celów zaopatrzenia służby zdrowia, a jego wnętrze zaadaptowano na potrzeby magazynu, budując trzy drewniane piętra i windę. Zmiana nadeszła dopiero wraz z listopadem 1989 roku, gdy kościół został stopniowo wyremontowany i zaadaptowany na potrzeby religijne. W 1993 roku z okazji 750 rocznicy śmierci św. Jadwigi w obecności nuncjusza papieskiego kościół uroczyście poświęcono. Długa droga przywrócenia obiektowi funkcji Pomnika Poległych dobiegła końca w 1999 roku, gdy wieżę zwieńczyła replika pierwotnego krzyża.
Kościół św. Jana Chrzciciela
Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela w parku Smetanovy sady przy ulicy Jánskiej na pierwszy rzut oka tylko z daleka przypomina dziś o swoim późnośredniowiecznym pochodzeniu. Jego historia jest silnie związana z zakonem joannitów, znanym też jako zakon szpitalników lub zakon maltański (Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Św. Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty). Ten zakon rycerski, ustanowiony w ciągu XII wieku przy szpitalu św. Jana w Ziemi Świętej, zajmował się początkowo opieką szpitalną nad chorymi, później również ochroną pielgrzymujących wiernych. Na ziemie czeskie dotarł w II połowie XII wieku, pół wieku później obecność „rycerzy z białym krzyżem” jest już udokumentowana także w dzisiejszych Grobnikach w Polsce. Stąd na początku XIII wieku przenieśli swoją siedzibą do pobliskich Głubczyc. W latach trzydziestych XIV wieku książę opawski Mikołaj II kazał zbudować przy kanale młyńskim na Przedmieściu Raciborskim (Ratibořské předměstí) w Opawie szpital i kaplicę św. Mikołaja. Dwa dziesięciolecia później oddał je jednak pod opiekę właśnie głubczycko-grobnickim joannitom. Po trzech kolejnych latach pod ich zarząd trafił także kościół poświęcony św. Janowi Chrzcicielowi i św. Janowi Ewangeliście, nowo zbudowany przy południowo-wschodniej części murów miejskich. Łaskę nowego pana tych ziem syna Mikołaja – Jana I zakon wprawdzie na pewien czas stracił, najpóźniej jednak w 1377 roku doszło do utworzenia samodzielnej komandorii w Opawie w postaci prywatnej fundacji wprost z inicjatywy rodu Przemyślidów. Budynek zakonu był pierwotnie usytuowany najprawdopodobniej na południe lub na południowy wschód od kościoła.
Sam kościół był trzynawowy, typu halowego o trzech przęsłach w każdej nawie. Miał wąskie pięcioboczne i sklepione prezbiterium z dzielonymi oknami i maswerkami z tufitu. Fragmenty żeber jeszcze niedawno były zachowane w barokowym, murowanym ogrodzeniu. Wdowa po założycielu kościoła ufundowała w nim książęcy ołtarz dla uczczenia pamięci swojego męża. Z końcem wieku w związku z budową pobliskiego zamku dla pana tych ziem i przeniesieniem murów miejskich na tym odcinku kościół został włączony w obręb miasta. Od południowo-wschodniej strony świątynię otoczyły mury, co wymagało przebudowania jego trójnawowego wnętrza. Przy kościele utworzono niewielką bramę (tzw. furtę) i wybudowano kwadratową wieżę.
Kolejna ingerencja w obiekt jest związana z jego naprawą po pożarze miasta w 1431 roku i późniejszą dobudową zakrystii na północnej stronie prezbiterium. Długa kaplica, przykryta sklepieniem żebrowym rozpiętym nad umieszczonymi po przekątnej podporami, miała na piętrze murowaną część służącą jako skarbiec, do którego prowadziły kręte schody (wrzecionowe) w zachowanej do dzisiaj zewnętrznej wieżyczce. Kolejną przebudowę i remont kościół przeszedł po pożarze w 1461 roku. Po następnym pożarze, który ogarnął Opawę w 1689 roku, kościół na początku XVIII wieku przebudowano w stylu barokowym. Gotyckie filary trójnawowego wnętrza zostały obmurowane, zmieniono kształt prawie wszystkich okien, fasada zyskała nową elewację i nową wieżę za jej szczytem, która zastąpiła wieżyczkę sygnaturę na kalenicy dachu. W tym samym czasie wybudowano też komorą na boku nawy, do której dochodził korytarz z nowej komandorii. Powstała ona około połowy XVII wieku i znajdowała się wtedy na zachód od kościoła. W 1713 roku została przebudowana przez Jordana Zellera w stylu barokowym. Podczas wyzwalania Opawy w kwietniu 1945 roku obiekt został poważnie uszkodzony i następnie zburzony. Sam kościół w ciągu XIX wieku był kilka razy przebudowywany, została na przykład wykonana nowa, klasycystyczna fasada. Pod koniec wieku budowniczy Julius Lundwall wzniósł nową wieżę, która również została uszkodzona w czasie wojny. Dzisiejsza forma kościoła jest efektem powojennej odnowy, drewniana wieża jest jednak niewiarygodną historycznie rekonstrukcją.
We wnętrzu kościoła udało się zachować kamienny nagrobek biskupa wrocławskiego Bernarda Symbalskiego. Płyta z wyrytą postacią biskupa jest na obwodzie opatrzona późnogotyckim napisem z okresu po 1453 roku. Nie jest jednak zapewne miejscowego pochodzenia, została najprawdopodobniej przywieziona z Nysy lub z Wrocławia. W prezbiterium znajdziemy również dwie cenne płyty nagrobne komturów zakonnych z XVI wieku Jerzego Lesoty ze Stéblova i Jerzego Adelsbacha z Domsdorfu. Inny kamień nagrobny został później użyty jako nadproże wejścia do zakrystii. Wewnątrz kościoła znajduje się także rzeźba Chrystusa Cierpiącego z XVI wieku i ołtarz główny udekorowany ornamentem małżowinowym z obrazami opawskiego malarza Ignacego Günthera. W zewnętrznej niszy można dostrzec figurę św. Jana Nepomucena, która do lat 50. XX wieku stała w pobliżu mostu przez rzekę do Kateřinek. Uszkodzone dzieło nieznanego autora z I ćwierćwiecza XVIII wieku przedstawia świętego z jego klasycznymi atrybutami – biretem na głowie i krucyfiksem w prawej dłoni, palmowa latorośl w drugiej dłoni nie zachowała się.
Kościół p.w. św. Katarzyny
Dziś niewtajemniczony obserwator już tylko z trudem uznałby kościół św. Katarzyny za jeden z najstarszych obiektów sakralnych miasta Opawy i jego okolicy. Przebudowa z początku XIX wieku zmieniła wprawdzie zasadniczo kształt budowli, ale elementy jej średniowiecznego, gotyckiego jądra można zauważyć jeszcze dziś. Od imienia patronki kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej pochodzi też nadana w późniejszych latach nazwa całej tutejszej miejscowości - Kateřinky (Dorf Kathreyn).
Bez badań archeologicznych nie można potwierdzić ani wykluczyć możliwości istnienia starszego obiektu sakralnego w miejscu dzisiejszego kościoła. Pierwsza wzmianka z 1369 roku, na podstawie której datuje się zakończenie budowy, mówi o instalacji wykonanego na desce obrazu ołtarzowego poświęconego św. Katarzynie w kościele pod tym samym wezwaniem. Informacji tej nie można jednak uważać za pewną, ponieważ nie musi się koniecznie wiązać z tym miejscem. Pierwsza pewna wiadomość z 1417 roku pozwala przypuszczać, że świątynia istniała już jakiś czaćs wcześniej i pełniła swoją funkcję. Analiza stylu architektonicznego potwierdza powstanie kościoła właśnie między tymi dwoma datami, ze wskazaniem raczej na lata sześćdziesiąte lub siedemdziesiąte XIV wieku.
Pierwotnie kościół miał jedną prostokątną nawę, pięcioboczne prezbiterium i na swojej północnej stronie zakrystię, przy czym do czasów współczesnych zachował się tylko mur obwodowy z południowym portalem wejściowym, z wyjątkiem zachodniej ściany nawy. W prezbiterium, które jest oddzielone od nawy łamanym łukiem triumfalnym, można również dostrzec oryginalne, eleganckie sklepienie krzyżowo-żebrowe z promienistym zamknięciem i pionowo wpuszczone sedilia – miejsca dla znaczniejszych uczestników nabożeństwa. Do początku XIX wieku forma kościoła nie różniła się zbytnio od swojego pierwotnego średniowiecznego stanu, jak dokumentują to informacje dotyczące remontu po pożarze w 1764 roku. Oryginalny strop nawy zastąpiono prawdopodobnie płaskim drewnianym stropem, udokumentowana jest również niewielka drewniana wieżyczka. Z kroniki z przełomu XVI i XVII wieku można się dowiedzieć, że kościół razem z cmentarzem służył mieszkańcom osad przyległych do Opawy – dzisiejszych Kateřinek, Malých Hoštic i Kylešovic. Pochówki odbywały się tutaj aż do 1869 roku, gdy został udostępniony nowy cmentarz przy pobliskiej kaplicy św. Krzyża - tzw. Kaplicy Szwedzkiej. W kościele, który był najprawdopodobniej administrowany przez podlegającego opawskiej parafii kapłana kościoła Marii Panny, w połowie XVII wieku kazania wygłaszano w dwóch językach, czyli po czesku i niemiecku.
W ciągu XIX i XX wieku obiekt kilka razy przebudowywano i remontowano, przy czym zwłaszcza te pierwsze i największe prace budowlane z 1806 roku zasadniczo zmieniły kształt zabytku. Wyburzono zachodnią ścianę i przedłużono budynek kościoła. Jednocześnie wykonano sklepienie nad nawą, zbudowano kruchtę z organami i przede wszystkim na frontowej fasadzie zbudowano wieżę na planie kwadratu z cebulową banią, świetlikiem i makowicą. Dziś kościół jest na nowo otynkowany, na bokach są umieszczone jednostopniowe podpory, fasada jest podzielona na pilastry i zakończona gzymsem koronowym.
Wewnątrz kościoła znajduje się 14 obrazów przedstawiających stacje drogi krzyżowej, namalowane przez Jana Lukáša Krackera w 1761 roku. Cykl został początkowo wykonany dla kościoła franciszkanów św. Barbary przy ulicy Ostrožnej, a po jego zlikwidowaniu w 1796 roku został przeniesiony do Kateřinek. Zbiegiem okoliczności w tym samym roku zmarła Maria Anna Hrabianka Renardová, córka wolnego pana Sobka z Kornic, którego nagrobna stela jest wmurowana w zewnętrzną ścianę prezbiterium. Na tym mocno uszkodzonym nagrobku z piaskowca jest płaskorzeźba przedstawiająca dwa herby – herb jej męża oraz herb rodu Sobków, który podtrzymują lwy i z którego wyrasta hrabiowska korona i krzyż. Tuż obok znajduje się trochę młodsza i dużo bardziej uszkodzona płyta nagrobna Vincenca Matyáša Rudzinskiego, właściciela majątku kateřinskiego. W ogrodzie kościoła stoi figura św. Floriana. Rzeźba świętego chroniącego przed pożarami została tu przeniesiona ze skrzyżowania ulic Ratibořskiej i Černej. Praca nieznanego autora z 1721 roku, przedstawiająca patrona w postaci rzymskiego żołnierza z kopią, wylewającego wodę z wiadra, jest jednym ze znaczących barokowych zabytków w Opawie.
Kościół p.w. św. Piotra i Pawła
Wzniesienie górujące nad dzisiejszą dzielnicą Jaktař, znane także jako tzw. Kostelní kopec (Wzgórze Kościelne), jest znaczącą lokalizacją na terenie Opawy z wieloma znaleziskami archeologicznymi udokumentowanymi już od czasów prehistorycznych. Wymienić można na przykład paleolityczne artefakty skałkowe razem z dwoma zębami trzonowymi mamuta i odłamkami mamucich kłów, dziesiątki jam osadniczych ze śladami ceramiki linearnej z młodszej epoki kamiennej lub oszczep i siekierkę z epoki brązu. Podobno w okresie międzywojennym w piaskowni koło kościoła znaleziono kilka celtyckich monet, dziś niestety zaginionych. Po pojawieniu się w tym rejonie ludności słowiańskiej wzgórze mogło służyć jako umocnione grodzisko, istnienia słowiańskiego grodu na połączeniu dwóch szlaków prowadzących do Bruntál i Karniowa nie można jednak z pewnością potwierdzić.
Wieś Jaktař podlegała od początku XIII wieku pod biskupstwo ołomunieckie. Później należała do tzw. morawskich enklaw na Śląsku, które aż do 1928 roku były wprawdzie zarządzane przez śląskie urzędy, obowiązywały w nich jednak morawskie prawa, także podatki były odprowadzane na Morawy. We wsi Jaktař przeważała ludność czeska. Gdy w 1858 roku została tutaj otwarta czeska szkoła mieszczańska, znalazły w niej miejsce także czeskie dzieci z Opawy i pobliskich wiosek, ponieważ wsi Jaktař w odróżnieniu od Opawy nie dotyczył brak zgody niemieckiej rady miejskiej na budowę czeskich szkół. Czeska kultura rozwijająca się w ciągu XIX wieku jest silnie związana z działalnością katolickich księży, w ramach Ziemi Opawskiej właśnie parafia we wsi Jaktař odgrywała w tym procesie niebagatelną rolę. W latach 1817-1834 jako duszpasterz działał tu pisarz Jan Alois Zábranský. Jako katolicki ksiądz działalność we wsi Jaktař prowadził również autor prac etnograficznych (ze wszystkich wymieńmy chociaż „Śląskie wesele” lub dwuczęściowy „Nasz Śląsk”) Jan Vyhlídal. Drugie i jednocześnie ostatnie dziesięciolecie okresu międzywojennego w parafii w Jaktařy spędził także znany kapłan Alois Šebela, który został tu przeniesiony z Kateřinek, a później stracił życie w Oświęcimiu. Dla uczczenia pamięci kapłana Šebeli jego imię nosi ulica prowadząca do kościoła. Jeśli w tym miejscu wspominamy proboszczów kościoła, należy przypomnieć także krótkotrwałą działalność w tej parafii późniejszego świętego Jana Sarkandra.
Kościół p.w. św. Piotra i Pawła należy do najstarszych sanktuariów na obszarze katastru opawskiego. Jego powstanie jest datowane najpóźniej na 1246 rok, przypuszcza się, że budowa obiektu była prowadzona w latach 1241-1246, czyli w okresie następującym po najeździe mongolskim na Morawy i po udokumentowaniu pierwszej pisemnej wzmianki o istnieniu kościoła. Obiekt, który można zaliczyć do umocnionych budowli sakralnych średniowiecza, miał się stać symbolicznym wyrazem znaczenia władztwa biskupa w okolicy. Odpowiada temu także jego wielkość. Miał postać jednej prawie kwadratowej nawy i głębokiego prezbiterium, którego pierwotne gotyckie mury zachowały się do dzisiaj. Nawa, oryginalnie z płaskim stropem, ma pięć masywnych podpór , a na południowej stronie jest otwarta poprzez dwa portale. Prezbiterium składa się z jednego kwadratowego pola i pięciobocznego zamkniętego zakończenia, początkowo miało jedno sklepienie krzyżowe i jedno promieniste. Z zewnątrz jest podparte trzema podporami, a od nawy jest oddzielone łukiem triumfalnym, później przebudowanym w stylu barokowym w związku z przesklepieniem nawy. Zachowane do dzisiaj sedilia (miejsce przeznaczone dla znaczniejszych uczestników nabożeństwa) i gotyckie sanktuarium w prezbiterium pochodzą z XIV wieku. Od północnej strony do prezbiterium przylega zakrystia, która jest przesklepiona dwoma przęsłami masywnego sklepienia żebrowego. Potężne żebra o kształcie pięciościanu są związane na szczycie zwornikiem z motywem czterech lilii, które symbolicznie odsyłają do atrybutów męczenników oraz wewnętrznej czystości i niepokalania Marii Panny. Jak na warunki wiejskie stosunkowo nowoczesna i duża budowla sakralna wzniesiona we wczesnogotyckim stylu jest dowodem szerzenia nowych idei i form artystycznych w rejonie Opawy.
W czasie barokowej przebudowy w latach 1760-1762 pod kierunkiem budowniczego J. G. Wernera przede wszystkim przedłużono nawę, która od strony fasady frontowej została zakończona nową wieżą z zaokrąglonymi narożami i dwoma pilastrami, ozdobiona dwoma wolutami i zwieńczona hełmem z otwartym świetlikiem. Z dekoracji wnętrza należy wspomnieć rzeźbę Ecce Homo z pierwszego ćwierćwiecza XVI wieku, przedstawiającą siedzącego Chrystusa z podpartą głową oraz obraz ołtarzowy ukazujący św. Piotra i Pawła w kajdanach, prawdopodobnie pędzla wiedeńskiego malarza Felixa Ivo Leichera. Kościół jest otoczony cmentarzem ogrodzonym murem. Ma terenie cmentarza znajduje się też marmurowa rzeźba krzyża z Chrystusem z początku XIX wieku.
Kościół św. Wacława
Jedna z najstarszych budowli sakralnych Opawy została wzniesiona w pobliżu pierwotnego północnego odcinka murów miejskich. Dziś drugi pod względem wielkości opawski obiekt kościelny znaleźlibyśmy pomiędzy ulicami Pekařską, Mnišską i Solną. Pogmatwane losy kościoła przeplatały się często z tragicznymi wydarzeniami w samym mieście, które przez lata pozostawiły na budynku niezatarte ślady.
Istnieje hipoteza, która sytuuje początek sakralnego wykorzystania placu przed dzisiejszą świątynią głęboko w przeszłości. Powstanie kościoła z klasztorem można jednak bezpieczniej lokować w 1291 roku, gdy książę opawski Mikołaj I, nieślubny syn króla Przemysława Ottokara II miał wydać zakonowi dominikanów akt założycielski dla tych obiektów. Budowa gotyckiego kościoła z kamienia łupanego przeciągnęła się na kilka dziesięcioleci i została zakończona dopiero za Mikołaja II. Na jego życzenie w 1336 roku świątynię, pod wezwaniem św. Wacława, poświęcił biskup ołomuniecki. W tym czasie kościół miał formę trójnawowej bazyliki, podzielonej ośmioma filarami w dwóch rzędach. W jego długim i wysokim prezbiterium z pięciobocznym zamknięciem i dwoma bocznymi kaplicami do dzisiejszych czasów zachowało się kilka oryginalnych zabytków. Oprócz tufitowej maswerkowej dekoracji okien w postaci kręgu z wpisanym pięcioliściem i trzech zamurowanych później romańskich okien w zewnętrznym murze południowej kaplicy św. Dominika, są to przede wszystkim cenne freski. Zachowane pozostałości gotyckich malowideł naściennych przedstawiają dwa cykle legend o św. Janie Chrzcicielu i św. Szczepanie oraz unikatowe przedstawienie samego autora z napisem Nicolaus pictor.
W ciągu XV wieku kościół był kilka razy niszczony przez pożary, w wyniku których konieczne było wykonanie nowych wiązań dachowych. W tym samym okresie doszło również do przekształcenia zakrystii po północnej stronie prezbiterium na kaplicę św. Krzyża, znanej też jako Morawska Kaplica. Odprawiano tutaj kazania w języku czeskim. W 1556 roku kościół spustoszył kolejny pożar, a niedługo po trwającym ponad dwadzieścia lat remoncie świątynia została splądrowana przez luteranów. Pod sam koniec XVI wieku kaplica św. Dominika przeszła przebudowę w stylu renesansowym, gdy została podzielona ścianą na zakrystię i kaplicę Mošovskich, którzy założyli w kościele rodowy grobowiec. Niedługo potem przed północno-zachodnią fasadą wzniesiono kwadratowa wieżę z dzwonnicą i renesansową attyką. W czasie wojny trzydziestoletniej obiekt został splądrowany przez wojska księcia karniowskiego Jana Jerzego, a w kościele urządzono stajnię. Kilka lat później sytuacja się powtórzyła, gdy do Opawy wtargnęła armia duńska. Podczas odbijania miasta przez Albrechta Wallensteina kościół wraz z klasztorem ogarnął pożar, który zniszczył dachy i uszkodził wieżę. Kulminację klęsk I połowy XVII wieku stanowił kolejny ogień w 1651 roku, wielki pożar Opawy z 1689 roku jednak obiekt oszczędził. Dzięki temu mogła być realizowana wczesnobarokowa odbudowa, która po 1732 roku zakończyła się radykalną przebudową w stylu barokowym.
W czasie tej przebudowy zastąpiono przede wszystkim oryginalne gotyckie sklepienie nawy i prezbiterium nowym sklepieniem walcowym, dodano murowane międzynawowe arkady, które zyskały półokrągłe łuki. Główną nawę i prezbiterium ozdobiono freskami, przedstawiającymi legendy o św. Wacławie, a namalowanymi przez wrocławskiego artystę I. Depée i jego pomocníka F. K. Sambacha. Depée przyozdobił potem boczne ściany nawy scenami z życia św. Dominika i z historii zakonu, które uzupełniły ornamentalne zdobienia M. Schwegla. Nowy ołtarz główny i kilka bocznych stworzył rzeźbiarz J. J. Lehner. Oprócz dachu i więźby dachowej to przede wszystkim właśnie ołtarze zostały uszkodzone w czasie pożaru 1758 roku, gdy miasto okupowali pruscy żołnierze. Późniejsza odnowa była już jednak tylko epilogiem historii świątyni.
Po ostatnim nabożeństwie w 1786 roku kościół z klasztorem zostały rozwiązane, świątynię zaczęto następnie wykorzystywać jako magazyn wojskowy, na którego potrzeby została wewnątrz wybudowana trzypiętrowa konstrukcja drewniana. W ciągu następnego stulecia przebiegała stopniowa likwidacja niektórych części kościoła, na przykład wieży lub kaplicy loretańskiej z końca XVII wieku, stojącej przy zachodniej fasadzie. W miejscu portalu wejściowego zainstalowano szerokie wrota do wjazdu pojazdów. Później między innymi przestało istnieć wieloboczne zamknięcie prezbiterium, które zastąpiła gładka ściana. Na przełomie XIX i XX wieku administracja wojskowa opuściła kościół. Rozpoczęte naprawy przerwała jednak wojna, a obiekt ponownie został przekazany wojsku, co nie zmieniło się także w okresie międzywojennym. W czasie okupacji świątynia również służyła armii, tym razem Wehrmachtowi. Powojenne starania stowarzyszenia Jednota o odnowę kościoła św. Wacława udaremniło w lutym 1948 roku przejęcie władzy przez komunistów, dawna świątynia zaczęła służyć do przechowywania dekoracji teatralnych, później jako magazyn domu handlowego. W związku z remontem klasztoru i jego przebudową na Dom Sztuki pod koniec lat 60. przystąpiono również do odnowy kościoła z planem wykorzystywania go w przyszłości jako sali wystawowej lub koncertowej. Realizowana etapami renowacja miała swoją kulminację w latach 1999-2001, gdy odnowiono fasady, a pięć lat później starannie odrestaurowano wnętrze obiektu. Dziś kościół jest udostępniany nie tylko na potrzeby różnych imprez kulturalnych i społecznych, ale stanowi też dokument bogatej historii. Jego funkcjonowanie zapewnia obecnie Opawska Organizacja Kulturalna.
Kościół p.w. św. Wojciecha
Dzisiejszy barokowy kościół św. Wojciecha na wschodniej stronie Dolnego Rynku (Dolní náměstí) zastąpił w II połowie XVII wieku stojący tu wcześniej kościół gotycki. Najstarsza wzmianka o kościele św. Wojciecha pochodzi wprawdzie dopiero z 1429 roku, jest jednak prawdopodobne, że powstał jeszcze przed 1350 rokiem w związku z przebudową rynku jako kościół filialny parafii Wniebowzięcia Marii Panny i należał do Zakonu Rycerzy Niemieckich (krzyżackiego). Nasza wiedza o jego formie i wyposażeniu wnętrza jest bardzo skromna. Trochę więcej wiemy o jego losach w okresie reformacji w XVI wieku, od kiedy coraz częściej świątynię zaczęto nazywać kościołem św. Jerzego. W kościele, który był przeznaczony dla ludności czeskiej, już w 1532 roku działał luterański duchowny. Katolicka kontrreformacja doprowadziła wprawdzie na początku XVII wieku do zamknięcia tej świątyni, jednak protestanci otworzyli ją ponownie siłą. Chociaż pozycja protestantów po stłumieniu rebelii w Opawie w 1607 roku na jakiś czas osłabła, to po wydaniu przez Rudolfa II Listu majestatycznego, gwarantującego swobody wyznaniowe, dwa lata później kościół został im zwrócony za zgodą samego cesarza.
Niekatoliccy wierni niedługo jednak cieszyli się z nabytej wolności. Po upłynięciu pierwszego dziesięciolecia wojny trzydziestoletniej i stłumieniu czeskiego powstania w 1620 roku z inicjatywy dziedzicznego posiadacza Księstwa Opawskiego Karola von Lichtenstein wprowadzono w Opawie rekatolizacyjne ograniczenia. Księży protestanckich zesłano na wygnanie, a pozwolenie na przybycie do miasta otrzymał zakon jezuitów, któremu przekazano właśnie kościół św. Jerzego. Niedługo potem wokół kościoła wyrosło gimnazjum jezuickie z bursą. Jezuici definitywnie przejęli kościół z rąk wielkiego mistrza Zakonu Rycerzy Niemieckich w 1655 roku, co zostało jeszcze raz potwierdzone przez nowego wielkiego mistrza 22 lata później. Umożliwiło to członkom Towarzystwa Jezusowego na czele z rektorem domu akademickiego Tobiasem Geblerem zburzenie niespełniającego wymogów gotyckiego kościoła i wzniesienie w latach 1675-1681 nowej barokowej świątyni wraz z budynkiem klasztoru.
Budowniczymi i prawdopodobnie także autorami jego ostatecznej formy architektonicznej byli pochodzący z Włoch bracia Mikołaj i Jakub Braschowie. Nowa budowla wzorująca się na planie rzymskiego kościoła Il Gesu ma jedną nawę z trzema parami przejściowych kaplic po bokach i jest zakończona prostokątnym prezbiterium. Od północnej strony przylegała do niego wieża, a od południowej – zakrystia. Fasada kościoła ma postać stopniowanego ryzalitu i jest podzielona horyzontalnie potężnymi gzymsami, a wertykalnie pilastrami z korynckimi głowicami, które sięgają aż do trójkątnego szczytu. Portal ze stopniowanymi kolumnami ma na tympanonie umieszczone inicjały jezuickiego hasła Ad Maiorem Dei Gloria AMDG (Na większą chwałę Bożą), a nad nim jest wykonana płaskorzeźba przedstawiająca trzech jezuickich męczenników, którzy zginęli w Japonii. Na drugim piętrze nad oknem znajduje się herb książęcego rodu Liechtensteinow, donatorów Towarzystwa Jezusowego i samego kościoła. W sześciu niszach fasady są ustawione barokowe figury znaczących jezuickich świętych, na przykład założyciela zakonu św. Ignacego Loyoli z książką w ręce. Z okresu budowy nowego kościoła pochodzi też pierwsza kolumna maryjna usytuowana na Dolnym Rynku przed frontonem budynku. Z powodu uszkodzeń po pięćdziesięciu latach kolumnę zdemontowano i zastąpiono w 1869 roku nową, chociaż z niektórymi oryginalnymi elementami. Na jej trójbocznym cokole jest umieszczona figura Marii Panny Niepokalanej (Immaculata), stojąca na półksiężycu i kuli ziemskiej z owiniętym wokół wężem, symbolem grzechu pierworodnego.
Wnętrze kościoła urządzono na nowo w latach 1725-1750. Dekoracje wykonał barokowy malarz F. Ř. I. Eckstein, który na stropie nawy namalował sceny przedstawiające legendy o św. Jerzym. Bomba lotnicza, która spadła na kościół pod koniec drugiej wojny światowej, bezpowrotnie zniszczyła jednak prawie wszystkie malowidła naścienne, zachowały się tylko freski w bocznych kaplicach. Końca wojny nie doczekał także majestatyczny dwupiętrowy ołtarz główny, poświęcony św. Jerzemu, na którym był również przedstawiony św. Wojciech. Ołtarz główny i inne ołtarze w kościele, rzeźby i kazalnica są dziełem rzeźbiarza J. G. Lehnera.
Wraz z powojenną odnową zniszczonego obiektu i instalacją obrazów współczesnych śląskich malarzy w latach 60. do kościoła został przywieziony nowy ołtarz główny z klasztoru kapucynów w miejscowości Fulnek, do którego obrazy wykonał malarz F. I. Leicher. Dzisiejszy wygląd kościoła, który nieprzerwanie pełni swoją funkcję liturgiczną i w którego nazwie przeważyło po 1945 roku odwołanie do św. Wojciecha, jest efektem remontu generalnego w 1995 roku, gdy starano się jak najwierniej odtworzyć oryginalną formę kościoła.
Skansen Malé Hoštice
Jesienią 2014 roku w części miasta Malé Hoštice otwarto niewielki skansen. Został zbudowany w stupięćdziesięcioletnim domu w centrum miejscowości w dawnych wiejskich zabudowaniach, ma prezentować i upamiętniać życie i pracę mieszkańców wsi w minionych wiekach. Do obejrzenia jest tutaj kilka pomieszczeń urządzonych meblami z epoki, w części skansenu znajdziemy narzędzia i przedmioty przypominające dawne rzemiosła, jakie wykonywano w Malych Hošticach.
http://malehostice.opava-city.cz/cs
Marianum
Dwa lata po założeniu w Wiedniu Zgromadzenia Córek Miłości Bożej w 1868 roku siostry z tego zakonu docierają także do Opawy, aby troszczyć się tutaj o wychowanie dziewcząt i sierot. Opawa stała się w ten sposób ich pierwszym przyczółkiem na ziemiach czeskich. Najpierw zamieszkiwały dom na dzisiejszym Targu Rybnym (Rybí trh), który wprawdzie w 1887 roku został w znacznym stopniu przebudowany, jednak nawet w tym kompleksie, obejmującym klauzurę, instytut mariański, szkołę powszechną i kaplicę, nie było dość miejsca, by mógł dobrze służyć celom zgromadzenia. Obiekt był później wykorzystywany na różne sposoby, a po wojnie przypadł Teatrowi Śląskiemu, wiele osób może pamiętać go z przeszłości jako Klub Teatralny (Divadelní).
Nowe schronienie siostry znalazły na łąkach książęcych i polach Kylešovskiego kopca, w miejscu dzisiejszej ulicy Roosvelta, gdzie powstawała wówczas nowa zabudowa. Za kadencji matki przełożonej Stanislavy Fuss w latach 1907-1909 budowniczy Alois Geldner i architekt Adalbert Bartel zbudowali tutaj rozległy klasztor pod nazwą Marianum. Podzielono go na dwie części – w jednej skupiła się opieka nad ludźmi starszymi, druga służyła dziewczętom poszukującym w mieście pracy. Oprócz sierocińca mieścił się tam także internat dla dziewcząt, później przekształcony na szkołę gospodyń domowych. Walki toczone w czasie pierwszej wojny światowej sparaliżowały działalność klasztoru, obiekt służył następnie także jako szpital wojskowy, przez który w latach wojny przeszło około dziesięciu tysięcy żołnierzy. Wraz z końcem wojny obiekt postanowiono wykorzystać jeszcze w inny sposób, powierzając opiece tutejszych sióstr także dzieci chore umysłowo. W czasie okupacji i w trakcie drugiej wojny światowej funkcja Marianum pozostała wprawdzie niezmieniona, jednak jego codzienną pracę znacznie zakłócały naloty. Istotną powojenną zmianą było przeniesienie domu emerytów poza obiekt Marianum, co nastąpiło w latach 60. XX wieku. W ten sposób zostało zwolnienie miejsca dla dzieci chorych umysłowo, a Marianum stało się w tym czasie największym instytutem opieki społecznej na ziemiach czeskich.
Klasztor zbudowano w formie dwóch symetrycznych, niezależnych trzykondygnacyjnych obiektów, które są połączone wbudowaną pseudoromańską kaplicą typu bazylikowego. Fasady budynków zdobią wysunięte elementy parteru i arkadowy fryz gzymsu koronowego, a rytm nadaje im lekko wystający ryzalit, zakończony trójkątnym szczytem z figurami św. Józefa po prawej i Madonny z Jezuskiem po lewej stronie, umieszczonymi w niszach pod baldachimem. Autorem jest najprawdopodobniej rzeźbiarz Adolf Köhrer. Trójnawową kaplicę Boskiego Serca Pana wieńczy kopuła na cylindrycznym tamburze (bębnie). Jej fasadę zdobi rozetowe okno i znajdująca się nad nim figura Jezusa Chrystusa z aureolą i rozpostartymi ramionami. Główna nawa, z dwoma kaplicami po bokach, jest zakończona półokrągłą niszą - apsydą. Arkady między główną i bocznymi nawami podtrzymują kondygnację antresoli z emporą. Wszystkie nawy są zwieńczone stropem kasetonowym. Pierwotnie bielone ściany kaplicy zostały w latach 1923-1930 pomalowane przez benedyktyńskiego mnicha Antonína Vrbíka w stylu szkoły beurońskiej. Widać tu inspiracje sztuką Bizancjum, łączenie złotych powierzchni i scen figuratywnych z charakterystyczną kompozycją kolorystyczną i wyrazistą linearnością. Wyjątkowość kaplicy, a głównie pokrywających jej ściany malowideł, polega nie tylko na zachowaniu ich w nieuszkodzonym stanie, ale również na stosunkowo rzadkim czy wręcz odosobnionym występowaniu takich zdobień na ziemiach czeskich.
Dom Macierzy
Budynek dawnej Macierzy Opawskiej (Matice opavská) znajduje się przy Targu Rybnym (Rybí trh), częściowo także przy ulicy Matičnej, która została w przeszłości nazwana wlaśnie od nazwy tego stowarzyszenia. Dawny dom właściciela ziemskiego Ludwiga Wöllersdorfa został zakupiony przez Macierz w 1880 roku. W kolejnych latach instytucja ta odegrała ważną rolę w życiu czeskiej ludności Opawy.
Historia stowarzyszenia zaczęła się już w 1877 roku, gdy dzięki zaangażowaniu pedagoga i historyka Vincenca Praska, księdza katolickiego Antonína Grudy, dziennikarza Jana Zacpala, lekarza Jana Kolofíka i innych czeskich patriotów założono Macierz Opawską jako ośrodek koordynujący miejscowe dążenia narodowościowe. Wśród członków i darczyńców stowarzyszenia znalazły się ważne osobistości, na przykład F. L. Rieger, Eduard Grégr, T. G. Masaryk czy Josef Kaizl, a także pisarz Jan Neruda, malarz i twórca znaku stowarzyszenia Mikoláš Aleš, botanik Ladislav Josef Čelakovský (syn pisarza Františka Ladislava Čelakovskiego), geograf Jan Palacký (syn Františka Palackiego), etnograf Čeněk Zíbrt i inni. Jednym z pierwszych sukcesów Macierzy Opawskiej, wspieranej przez Centralną Macierz Szkolną w Pradze, było założenie prywatnego gimnazjum czeskiego w 1883 roku, którego kierownictwo powierzono Vincencowi Praskowi. Od 1892 roku stowarzyszenie zaczęło wydawać periodyk Věstník Matice opavské (Biuletyn Macierzy Opawskiej). Początkowo czasopismo związkowe i oświatowe od okresu międzywojennego nabrało charakteru periodyku naukowego. Jego tradycję kontynuuje ukazujący się od 1948 roku Slezský sborník (w tłumaczeniu - Przegląd Śląski). Pod koniec XIX wieku powstało również Muzeum Macierzy Opawskiej. Stowarzyszenie prowadziło później także własną drukarnię, znaną jako Slezská Grafie.
W okresie drugiej wojny światowej stowarzyszenie zostało tymczasowo rozwiązane, następnie wprawdzie wznowiło chwilowo działalność, jednak po przejęciu władzy przez komunistów w lutym 1948 roku Macierz ponownie musiała zakończyć swoją działalność, a jej majątek został przekazany Śląskiemu Instytutowi Naukowemu. W 1968 roku stowarzyszenie znowu odżyło i po połączeniu z Macierzą Śląską Oświaty Ludowej do 1972 roku funkcjonowało pod nazwą Macierzy Śląskiej. Następnie już po raz trzeci zostało przymusowo rozwiązane. W grudniu 1989 roku po raz ostatni wznowiło działalność, a rok później pod jego zarząd wrócił także Dom Macierzy. Macierz Śląska do dziś kultywuje swoją misję zachowania wartości kulturalnych, historycznych i gospodarczych, wydaje regularnie Vlastivědné listy Slezska a severní Moravy (Pisma krajoznawcze Śląska i Moraw Północnych) i prowadzi własne wydawnictwo książek.
Macierz Opawska w okresie swojej aktywności rozwijała też wiele innych działań w ramach różnych form życia społecznego i kulturalnego czeskiej ludności miasta. Budynek stał się nie tylko siedzibą samej Macierzy i jej muzeum czy biblioteki, w jego murach znalazły schronienie także inne czeskie stowarzyszenia. Z ogólnej liczby 21 wymieńmy przykładowo organizację rzemieślników (Řemeslnická jednota), stowarzyszenie Sokol, teatr amatorski (Divadelní ochotnická jednota), stowarzyszenie Beseda i związek śpiewaczy (Křížkovský pěvecký spolek). Na parterze budynku Macierz miała też swoją gospodę. W jej sali odegrano pierwsze czeskie przedstawienie teatralne w Opawie.
Siedzibą Macierzy był pierwotnie tylko narożny dom, zbudowany przed 1841 rokiem przy Rybim trhu. Później w 1894 roku dokupiono sąsiedni budynek, do którego po czterech latach pod kierunkiem Josefa Hruschki została dobudowana dwutraktowa część usytuowana przy dzisiejszej ulicy Matičnej. Pozostałe dwa budynki, wchodzące w skład kompleksu Domu Macierzy, zbudował architekt Eduard Labitzký w 1869 roku, chociaż ich przyłączenie do Domu Macierzy nastąpiło dopiero po drugiej wojnie światowej. W latach 1948-1989, po znacjonalizowaniu dom służył jako szkolna stołówka i świetlica dla dzieci, Ludowa Szkoła Plastyczna, oddział Radia Czechosłowackiego w Ostrawie, a także jako Archiwum firmy Pozemní stavby. Mimo że po 1989 roku budynek został zwrócony w użytkowanie odnowionego stowarzyszenia, w stosunkowo rozległym obiekcie mieści się szkolna stołówka, kancelaria adwokacka, a w starych sklepionych piwnicach ma swoją siedzibę również należąca do Macierzy restauracja. Pomieszczenia stowarzyszenia w momencie ich zwrotu były w katastrofalnym stanie. Kompleks otwarto dopiero po remoncie generalnym w 1995 roku. W latach 2008-2009 Dom Macierzy odzyskał także oryginalną fasadę, której przywrócono historyczny wygląd.
http://www.maticeslezska-opava.cz
Podstacja trakcyjna
Jednym z najciekawszych zabytków techniki w Opawie jest podstacja trakcyjna na Rybím trhu stojąca za dawnym Instytutem Maryjnym (Mariánský ústav). Obiekt, w 1990 roku wpisany na listę zabytków objętych ochroną państwa, jest unikatowy w skali całej Republiki Czeskiej.
Potrzeba zasilania lokalnego transportu zbiorowego pojawiła się w 1905 roku, gdy na trasę między Horním náměstím (Górnym Rynkiem) a późniejszym kinem Alhambra w Kateřinkach wyjechał z prędkością 12 km/h pierwszy tramwaj elektryczny. Linię, którą poprowadzono z rynku ulicą Krnovską do parku miejskiego, uzupełniała druga linia, prowadząca z dworca Opava-východ ulicami Jánską, Ostrožną i Olomoucką do szpitala, a później aż do lecznicy psychiatrycznej. Do tych dwóch tras o rozstawie szyn wynoszącym jeden metr, po których początkowo jeździło osiem tramwajów, w 1912 roku dodano trzecią linię, która zaczynała się przy budynku teatru na Horním náměstí i ulicami Ostrožną i Oticką prowadziła do Cmentarza Miejskiego. W 1948 roku pierwszą linię przedłużono aż do Kaplicy Szwedzkiej, a na jej drugim końcu powstał nowy odcinek, który dochodził do skrzyżowania ulic Krnovskiej i Jaselskiej i dalej do Jaktařy, gdzie linia kończyła się przy dzisiejszej restauracji Na točně [Na pętli]. Niestety, od lat 50. ze względu na zły stan techniczny torowiska i podłoża, zaczęto stopniowo likwidować linie tramwajowe. Miały je zastąpić trolejbusy, które po raz pierwszy wyjechały na ulice w 1952 roku i stały się jednym z symboli opawskiego transportu miejskiego. Ostatni tramwaj przejechał przez miasto cztery lata później. Pamiątką po transporcie tramwajowym są pozostałości szyn tramwajowych, wbudowane w bruk dzisiejszej ulicy Hrnčířskiej i Dolnego náměstí.
Obok pierwszej zajezdni przy ulicy Krnovskiej w latach 1903-1904 wzniesiono inny budynek industrialny, mieszczący pierwszą miejską elektrownię parową, w której prąd zmienny przetwarzano na potrzebny do zasilania sieci prąd stały. Ze względu na rozbudowę miejskiej sieci transportu miejskiego konieczne stało się usytuowanie podstacji trakcyjnej bliżej centrum miasta. W 1929 roku zbudowano ją na podstawie projektu Ericha Geldnera jako prosty funkcjonalistyczny, żelbetowy budynek z ceglanymi wypełnieniami ścian i tynkiem strukturalnym. Pierwotne wyposażenie, transformatory, prostowniki rtęciowe oraz szybkie wyłączniki, wyprodukowane w 1905 roku przez berlińską firmę AEG, zostały tu przeniesione z ulicy Krnovskiej. Wyposażenie to zachowało się w całości do dzisiaj, podobnie jak większość elementów funkcyjnych i budowlanych obiektu.
Zasada działania podstacji trakcyjnej polegała na doprowadzeniu napięcia 22 kV do szyn w rozdzielni i przez wyłącznik główny do transformatora. Z niego były następnie zasilane sześcioanodowe prostowniki rtęciowe (ignitrony) w formie baniek (diod próżniowych) AEG 600V/250A, z ignitronowym zapłonem i rozdzielnicą, połączone w dwa rzędy po cztery sztuki. Dalej prąd stały o napięciu 600 V był doprowadzany do poszczególnych odcinków, jak dokumentują to zachowane tabliczki z nazwami konkretnych ulic.
Podstacja działała nieprzerwanie do 1985 roku, kiedy to zostały zbudowane dwie nowe podstacje, najpierw na ulicy Čajkovskiego, a następnie na ulicy Kylešovskiej. Do tego czasu obiekt funkcjonował bez większych problemów. Obecnie budynek już od prawie trzydziestu lat popada w ruinę i wciąż oczekuje na decyzję w kwestii jego zachowania.
Kąpielisko miejskie
W konkursie na budowę kąpieliska w Opawie zwyciężył projekt opawskiego architeka Otto Reichnera. Budynek z 1931 roku, dziś wpisany na listę zabytków jako zespół znaczących elementów funkcjonalistycznych, usytuowano w przyjemnym otoczeniu Parku Miejskiego. Figura wodnika i żabek, autorstwa rzeźbiarza akademickiego Josefa Obetha, nadały brodzikowi dla dzieci bajkową atmosferę. Obiekt został wyremontowany i zmodernizowany, z zachowaniem jego pierwotnej postaci.
Miejski Dom Kultury Petra Bezruča
Izba Handlowa i Gospodarcza powstała, aby wspierać kupców i przedsiębiorców na Śląsku w połowie XIX wieku. W 1906 roku podjęto decyzję o budowie nowego reprezentacyjnego i godnego budynku, który miałby służyć celom Izby. Budynek miał być usytuowany przy tzw. Glacis, okrężnej reprezentacyjnej alei, przy której miały stanąć domy mieszkalne oraz obiekty użyteczności publicznej, na wzór wiedeńskiej Ringstrasse, zgodnie z koncepcją byłego architekta miejskiego Eduarda Labitzkiego.
W konkursie publicznym na projekt budynku pojawiły się nazwiska wiedeńskich architektów, takich jak Oskar Czep, Siegfried Kramer, Rudolf Sowa czy Arnold Karplus. Konkurs ze swoim projektem pałacu Emma wygrał miejscowy architekt Leopold Bauer, który w Opawie zaprojektował później także dom handlowy Breda & Weinstein i kościół św. Jadwigi. Ten wiedeński architekt, uczeń Carla Hasenauera i Otto Wagnera zaprojektował również zieleń wokół budynku oraz jego wnętrze, wraz z poszczególnymi elementami wyposażenia, jak lampy, ozdobne kraty lub okucia. Elegancki, neoklasycystyczny budynek został wzniesiony w latach 1908 i 1910 przez firmę budowlaną Aloisa Geldnera. Budynek opawskiej Izby Handlowej i Gospodarczej był swego czasu jednym z najnowocześniejszych i najbardziej funkcjonalnych budynków izb gospodarczych w całej monarchii.
Budowla o wymiarach 33x33 metry składała się z dwóch skrzydeł o różnej wysokości i była wzniesiona na planie masywnej litery T, z mansardowym dachem. Klasycystyczna, pałacowa fasada budynku, z czterema toskańskimi kolumnami i trzema wysokimi oknami od strony okrężnej alei, jest ozdobiona czterema rzeźbami męskich postaci, symbolizującymi rzemiosła, w nadnaturalnej wielkości, ustawionymi na szczytach kolumn. Figury są autorstwa rzeźbiarza Josefa Obetha, podobnie jak szesnaście piaskowcowych płaskorzeźb na fasadzie, które przedstawiają dziecięce postacie jako alegorie śląskich miast. Nazwy miast były napisane na tabliczkach pod płaskorzeźbami, zostały usunięte w czasie drugiej wojny światowej. Metalowy płaszcz drzwi wejściowych, który wykonał czołowy rzeźbiarz i designer Gustav Gurschner, również jest bogato zdobiony płaskorzeźbami. Trzy górne elementy w oknach od frontu są wypełnione witrażami, zaprojektowanymi przez opawskiego malarza Adolfa Zdrazilę. Wykonała je specjalistyczna firma Richarda Schleina z czeskiego Hrádku. Przedstawiają dziewięć alegorycznych postaci kobiecych, symbolizujących poszczególne branże produkcyjne i rzemiosła, związane ze środowiskiem śląskim.
Centrum trzypiętrowego budynku stanowi centralny jasny hol z trójramiennymi, marmurowymi schodami, z którego są dostępne wszystkie przyległe pomieszczenia budynku. Na ścianach holu znajdują się bogate sztukaterie, autorstwa Adolfa Kohlera. Prace ślusarskie i kowalskie zostały wykonane przez Franza Pohla i Ludvíka Bluchę z Opawy. Część dekoracji wykonała też firma kamieniarska Kubitschek & Binder, a żyrandole pochodzą z firmy Melzer & Neuhardt z Wiednia.
Izba Handlowa i Gospodarcza urzędowała w budynku aż do jej rozwiązania w 1949 roku. Później obiekt znacjonalizowano, zaczął wtedy działać jako Dom Kultury Petra Bezruča. Na początku nowego stulecia budynek został poddany trzyetapowemu remontowi, obejmującemu prace budowalne i restauratorskie. Dziś na parterze obok urzędu znajduje się centralna biblioteka miejska oraz publiczna czytelnia, na piętrze natomiast reprezentacyjny salonik i przedsionek sali organowej. Sala ta, oprócz koncertów oraz imprez kulturalnych, jest wykorzystywana do ślubów.
Cmentarz Miejski
Główna część Cmentarza Miejskiego znajduje się w miejscu stosunkowo oddalonym od centrum miasta. Cmentarz został zbudowany według projektu architekta miejskiego Eduarda Labitzkiego i służy mieszkańcom Opawy od 1891 roku. W przeszłości mieszkańców miasta grzebano początkowo przy znaczniejszych kościołach (kościół św. Ducha, św. Wojciecha, nieistniejący już kościół św. Leonarda przy dzisiejszej ulicy Hradeckiej), przy czym najrozleglejsze i najważniejsze cmentarzysko znajdowało się przy kościele farnym Wniebowzięcia Marii Panny w miejscu, gdzie stoi dzisiaj budynek Teatru Śląskiego. Poza tym grzebano zmarłych także na podmiejskich cmentarzach koło kościoła św. Katarzyny lub Trójcy Przenajświętszej. Zasadniczą zmianę przyniosło dopiero zarządzenie Józefa II z 1789 roku, które zakazywało chowania zmarłych w obrębie murów miejskich. Dlatego to największe miejsce pochówków przeniesiono na przedmieście jaktařskie, gdzie mniej więcej w przestrzeni między ulicami Hany Kvapilovej i Bochenkovą w miejscu późniejszego kościoła św. Jadwigi działało przez blisko sto lat, zanim przy ulicy Otickiej został założony dzisiejszy cmentarz miejski.
Budowa nowego cmentarza przy ul. Otickiej pod kierunkiem Miejskiego Urzędu Budowlanego z naczelnym inżynierem Emilem Lubichem von Milovan i z udziałem opawskich firm budowlanych (przede wszystkim Kern i Blum) była realizowana w latach 1890 - 1891. Planowano podzielenie go na trzy samodzielne części: lewą ewangeliczną, prawą żydowską, gdzie stała również hala obrzędowa, a także centralną katolicką za główną bramą. Cmentarz podzielono siatką ścieżek na regularne prostokątne pola z owalnym ryneczkiem w środku. Przed głównym monumentalnym wejściem zostały usytuowane dwa naprzeciwległe i niemal takie same budynki w stylu neorenesansu zaalpejskiego, z motywem surowego muru. Za bramą stoją naprzeciwko siebie dwa podobne budynki z prostą kolumnadą. W środku cmentarza stoi neorenesansowa kolumnada na planie jednej czwartej koła z kolumnami toskańskimi, służąca jako miejsce ostatniego spoczynku dla najważniejszych osobistości miasta. Swój grobowiec mają tu na przykład opawski burmistrz z przełomu XIX i XX wieku Emil Rochowański oraz cukrownik i polityk Jindřich Janotta. Kolumnada w końcu powstała tylko jedna, a w miejscu wydzielonym pierwotnie dla dalszej części został umieszczony nagrobek śląskiego poety Petra Bezruča. Według projektu architekta Františka Nováka wykonał go w 1965 roku rzeźbiarz Vladimír Navrátil.
Inne nagrobki prominentnych osób są rozmieszczone na całym terenie cmentarza. Często są to bardzo kosztowne i wystawne pomniki, na przykład nagrobek prezydenta Izby Handlowej i Gospodarczej Carla Dorasila. Z innych pochowanych tutaj znaczących osobistości życia opawskiego wspomnijmy chociaż lekarza Jana Kolofíka, botanika Emanuela Urbana, architekta Adalberta Bartla, burmistrza Waltera Kudlicha czy austriackiego marszałka polnego Eduarda von Böhm-Ermolli. Warto wspomnieć również mauzoleum rodziny Grauerów w postaci marmurowej gotyckiej kaplicy z witrażami Józefa Mehoffera lub nagrobek doktora Kalusa z płaskorzeźbą przedstawiającą lekarza podczas opieki nad dzieckiem, autorstwa rzeźbiarki Jaroslavy Lukešovej.
Ze starszego cmentarza został tu przeniesiony niezachowany już dzisiaj pomnik poległych w wojnie prusko-austriackiej w 1866 roku. Pomnik upamiętniający ofiary pierwszej wojny światowej, w symbolicznej formie wbitego w ziemię miecza, dzieło rzeźbiarza Josefa Obetha, można dojrzeć w tylnej części kompleksu. Na terenie cmentarza znalazło miejsce ostatniego spoczynku także ponad trzy tysiące żołnierzy Armii Czerwonej. Na ich pomniku umieszczono płyty z nazwiskami poległych. Są tu jednak pochowani również polegli z szeregów Wehrmachtu, a w przedniej części są pogrzebani dezerterzy armii niemieckiej.
W pierwszej połowie XX wieku cmentarz był kilka razy powiększany, a w latach 80. zostało tu zbudowane także tzw. pole pamięci, miejsce rozsypywania prochów zmarłych. W 2007 roku zbudowano nową salą pogrzebową w miejscu dawnej części ewangelicznej, a ciągu dwóch kolejnych lat odnowiono sam cmentarz, utwardzono ścieżki i posadzono nową zieleń.
Dom Müllera
Dom z 1726 roku początkowo był częścią obiektu nieistniejącego już pałacu Liechtensteinów i służył jako mieszkanie zarządcy. Kameralny, wolnostojący, jednokondygnacyjny budynek jest kryty czterospadowym dachem z oknami mansardowymi. Wokół okien na fasadzie wykonano dekoracyjne stiukowe opaski. Dziś dom jest częścią Śląskiego Muzeum Ziemskiego.
Obecní dům
Wznoszenie imponującego budynku na górnym końcu ulicy Ostrožnej, znanego dziś jako Obecní dům, czyli reprezentacyjny dom miejski, rozpoczęto w 1911 roku, gdy miejscowa filia Austro-Węgierskiego Banku, mającego dotychczas siedzibę przy obecnej Alei Masaryka (Masarykova třída), kupiła dom bankiera Konráda Krappa. Wkrótce przystąpiła do wznoszenia na jego miejscu nowego budynku banku.
Przygotowanie projektu wiedeńska centrala banku powierzyła tamtejszemu architektowi Rudolfowi Eislerowi. Nowy budynek miał stanowić uzupełnienie koncepcji urbanistycznej byłego architekta miejskiego inżyniera Eduarda Labitzkiego, który na wzór wiedeńskiej Ringstrassse stworzył reprezentacyjną aleję, otaczającą centrum miasta. Budynek banku stanowił tym samym uzupełnienie szeregu budynków publicznych oraz szkół stojących na odcinku od miejskiej kasy oszczędnościowo-pożyczkowej aż do budynku Izby Handlowej i Gospodarczej. Jednocześnie bank miał uczestniczyć w koncepcji przebudowy ulicy Ostrožnej, ostatecznie plan ten nie został jednak zrealizowany. W warstwie symbolicznej budynek, podobnie jak pozostałe znaczące budynki publiczne, miał podkreślać reprezentacyjny charakter śląskiej metropolii. Samą budowę powierzono firmie budowlanej Aloisa Geldnera, która realizowała ją od roku 1914 przez kolejne cztery lata, jej zakończenie utrudniały bowiem zdarzenia wojenne.
Architekt Eisler, wierny uczeń swojego mistrza z Akademii Wiedeńskiej Fridricha Ohmanna, podjął się realizacji budynku banku w stylu neobarokowym, wykorzystując elementy neoklasycystyczne oraz inspiracje wagnerowską moderną i neobiedermeierem. Budynek ma trzy kondygnacje z dwoma prostopadłymi, poprzecznymi traktami oraz mały dziedziniec przy północnej stronie. Trójosiowa fasada od strony ulicy Ostrožnej jest podzielona przez ryzalit nad wejściem, z dwoma kolumnami jońskimi. Kolejne cztery kolumny powtarzają się na południowej stronie budynku i podpierają potężny gzyms między drugą a trzecią kondygnacją. Przestrzeń nad rzeźbionymi drzwiami wejściowymi, po bokach których znajdują się stylizowane rzeźby lwów, jest wypełniona balkonem z rzeźbami nieznanego autora, przedstawiającymi boga handlu Merkurego i boginię hojności i płodności Ceres wraz z dwojgiem dzieci po bokach. Druga alegoryczna rzeźba bogini Ceres, pierwotnie umieszczona w Parku Miejskim (Městské sady), znajduje się dziś przed głównym wejściem do budynku. Parter banku, dostępny po schodach z holu wejściowego, był wykorzystywany jako pomieszczenia mieszkalne. Przez centralną klatkę schodową z pustym prostokątnym środkiem wchodziło się na pierwsze piętro, wykorzystywane jako sala operacyjna banku. Drugie piętro służyło jako samodzielne mieszkanie dla naczelnika banku.
Pod koniec drugiej wojny światowej budynek znacznie ucierpiał i konieczne było podjęcie prac sanacyjnych. Wartość zabytkowa budowli została dodatkowo obniżona w następstwie bezdusznych przeróbek budowlanych, podjętych w latach 60. i później w latach 80. W latach 60. w budynku mieścił się Państwowy Bank Czechosłowacki, a od 1990 roku zaczął go użytkować na swoje potrzeby inny bank - Komerční banka. W 2005 roku budynek został odkupiony przez miasto Opawa z planem wykorzystania go do celów związanych z kulturą. W latach 2008-2009 przystąpiono do rekonstrukcji mającej na celu przywrócenie pierwotnego wyglądu budynku. Została wyremontowana fasada wraz z elementami ozdobnymi, blaszany dach zastąpiono szkliwioną dachówką, zmieniło się też otoczenie budynku. Zgodnie z zasadami ochrony zabytków zrekonstruowane zostały wnętrza, gdzie przede wszystkim starano się zachować wygląd klatki schodowej i sali operacyjnej banku. W suterenie budynku, który jest teraz siedzibą Opawskiej Organizacji Kulturalnej, mieści się muzyczny Klub Art, na parterze reprezentacyjna Sala Burmistrzów (Sál purkmistrů) i kawiarnia, na pierwszym piętrze jest stała ekspozycja muzealna o historii miasta Opawy, a na drugim galeria i salonik Schösslera.
Parki wokół centrum miasta
Zapoczątkowane w XIX wieku stopniowe likwidowanie murów miejskich, które stały się już przeżytkiem i ograniczały rozwój miasta, w połączeniu z zasypywaniem fos, uwolniło znaczne tereny otaczające pierścieniem centrum Opawy. Za sprawą opawskiego burmistrza Johanna Josepha Schösslera tereny te nie zostały zabudowane, zamiast tego w miejsce południowego półkola murów miejskich między ulicami Jaktařską i Bramą Raciborską zaczęły powstawać pasy parków, w tych czasach nazywane kioskami (od kiosków z wyszynkiem, które znajdowały się na tym terenie).
W kierunku z zachodu na wschód między miejską Kasą Oszczędnościową a budynkiem dzisiejszego Domu Miejskiego (Obecní dům) znajduje się Park Dvořáka (Dvořákovy sady), do końca drugiej wojny światowej noszący nazwę Leopolda Heidericha, założyciela pierwszego w Opawie szpitala. Najpierw w tym miejscu w 1865 roku posadzono aleję łączącą górną część dzisiejszych ulic Ostrožnej i Matičnej, a pod koniec lat 60. XIX wieku promenada została przedłużona na pozostałym terenie w kierunku ulicy Čapka. Z zachowanego do dziś dekoracyjnego wyposażenia parku można na przykład podziwiać skrzynkę meteorologiczną z 1913 roku, stojącą naprzeciwko dzisiejszej Medycznej Szkoły Średniej. Została tu przeniesiona po drugiej wojnie światowej z Náměstí Republiky (rynek), gdzie stanęła z okazji 65. rocznicy sprawowania władzy przez cesarza Franciszka Józefa I. W secesyjnej skrzynce znajduje się termometr i barometr, jej kopuła jest ozdobiona płaskorzeźbami przedstawiającymi listowie, a na szczycie umieszczono posążek żaby. W setną rocznicę urodzin pochodzącego z Opawy, znanego czeskiego poety Petra Bezruča, w 1967 roku w Parku Dvořáka stanął pomnik twórcy. To wspólne dzieło architekta Jana Benetki i pary małżeńskiej Vladimíra Kýna, autora siedmiu granitowych bloków, na których znajdują się cytaty ze Śląskich pieśni oraz rzeźbiarki Jaroslavy Lukešovej, która stworzyła wykonaną z brązu rzeźbę siedzącego poety. Do 1945 roku w parku znajdowała się również rzeźba Ludvíka Jahna, założyciela niemieckich stowarzyszeń gimnastycznych, tzw. Turnvereine.
Na terenie między dzisiejszym Obecním domem a Ptačím vrchem (Ptasie Wzgórze) znajduje się Park Wolności (Sady Svobody). Pierwotnie od 1834 roku w luce późniejszej ulicy Masarykowej stała tzw. Templ – pomnik burmistrza Schösslera, zbudowany krótko po jego śmierci w formie antycznej świątyni. W tym miejscu zastąpił ją później posąg cesarza Józefa II, postawiony w setną rocznicę jego śmierci w 1890 roku. Można go było tu podziwać do 1922 roku. W tych czasach park nosił też imię cesarza. Posąg Józefa II zastąpił w 1922 roku pomnik poety Fridricha Schillera. Od końca lat pięćdziesiątych znajduje się tu fontanna z wykonaną z piaskowca rzeźbą Odrodzonej Opawy, dłuta Vincenca Havla. Alegoryczna rzeźba kobiecej postaci, robiącej krok w kierunku Alei Masaryka, ma u podstawy herb miasta.
Ptačí vrch (Ptasie Wzgórze), oddzielający Park Wolności (sady Svobody) od Parku Křížkovskiego, jest jedyną pozostałością dawnych umocnień bastionowych. Tak zwany Szaniec Lüttermanna, zbudowany w drugiej połowie XVII wieku, miał być pierwotnie zrównany z ziemią, ostatecznie został obniżony o połowę, wkomponowany w park, a pod koniec XVIII wieku na jego szczycie zbudowano pawilon muzyczny. Swoją nazwę miejsce to zyskało w związku z odłowem ptaków w XIX wieku oraz ze względu na ptasie woliery, znajdujące się tutaj aż do lat 90. XX wieku. W 2007 roku zainstalowane tutaj także trzy brązowe, stylizowane rzeźby ptaków z obrotowymi głowami i świecącymi oczami, autorstwa rzeźbiarza Kurta Gebauera, urodzonego w Hradcu nad Moravicí.
Park Křížkovskiego, zaczynający się mniej więcej na wschodniej stronie Ptačího vrchu, nosi nazwę upamiętniającą Pavla Křížkovskiego pochodzącego z niedalekich Holasovic. Jego wykonany z brązu portret, autorstwa rzeźbiarki Jaroslavy Lukešovej, jest osadzony w stoku niedaleko schodów prowadzących na szczyt wzgórza. Pierwotnie w tych miejscach stał posąg kompozytora E. S. Engelsberga, którego imię park również nosił. Na zboczu dawanego Szańca Lüttermanna na przełomie XIX i XX wieku odsłonięto również skalniak z niedawno odnowionym brązowym medalionem botanika Emanuela Urbana. Skalniak imitował naturalną scenerią alpejskiej przyrody, wśród wapiennych skał rosły tu byliny, charakterystyczne dla Alp. W 1964 roku dodano tu płytę pamiątkową, upamiętniającą profesora Urbana i jego czeskiego kolegę Tomáša Svěráka.
Pierścień głównych parków, otaczających miasto, zamyka Park Smetany (Smetanovy sady) leżący na terenie między kościołem św. Jana Chrzciciela i Śląskim Muzeum Ziemskim. Zakończenie prac związanych z aranżacją Parku Smetany oraz instalacja rzeźby Fridricha Schillera nastąpiło w 1876 roku. W latach 20. ubiegłego wielu na jego miejscu ustawiono popiersie kompozytora Bedřicha Smetany, dłuta rzeźbiarza Otakara Španiela. Na terenie parku niedaleko kościoła joannitów zachowały się też pozostałości dawnych murów miejskich z gotyckim portalem.
Ratusz zwany Hláska
Prawdopodobnie najbardziej znany i górujący nad miastem symbol Opawy, budynek ratusza z charakterystyczną wieżą, znaną dziś pod nazwą Hláska, zajmuje wschodnią część Górnego Rynku (Horní náměstí). Dość skomplikowana i bogata historia tego symbolicznego i zarazem centralnego punktu miasta odbija się także w różnorodnym i nie zawsze zrozumiałym nazewnictwie wieży i samego ratusza. W przeszłości posługiwano się zarówno nazwami niemieckimi, czyli Turm, Stadtturm, Stadthausturm czy Schmetterhaus dla domu pod wieżą, jak i czeskimi nazwami, czyli Hláska (jako wieża strażnicza), městská věž (wieża miejska) lub hodinářská věž (wieża zegarowa) bez odpowiedniego ekwiwalentu dla samego domu.
W pierwszej połowie XIV wieku rada miejska przekazała swoją południową wieżę przy kościele farnym Wniebowzięcia Marii Panny na rzecz świątyni. Według dostępnych informacji, miało następnie dojść do wybudowania nowej wieży na rynku w miejscu, gdzie zapewne już stał lub dopiero został zbudowany tzw. Schmetterhaus – najprawdopodobniej parterowy, prostokątny budynek wykorzystywany do handlu, zwłaszcza magazynowania towarów, które były przewożone przez miasto. Później nad parterem z kramami kupieckimi miał powstać budynek ratusza. Sama wieża służyła głównie do ogłaszania najróżniejszych zdarzeń, mógł to być na przykład początek targów lub pożar. Pod wieżą stała waga kontrolna do ważenia towaru. Zasadnicze zmiany nastąpiły w drugiej połowie XVI wieku. Podczas gdy miejską wieżę zmiotła wichura i trzeba było czekać pięćdziesiąt lat na zbudowanie nowej, Schmetterhaus prawdopodobnie po pożarze w 1561 roku został przebudowany. Rada miejska w 1580 roku zakupiła kamienicę na południowej stronie rynku (w miejscu dzisiejszej Slezanki), gdzie ratusz urzędował aż do końca drugiej wojny światowej, gdy cała linia zabudowy w tym miejscu została zrównana z ziemią.
Przebudowę starego budynku ratusza uzupełniła następnie w latach 1614-1618 budowa nowej wieży miejskiej z zegarem, zrealizowana w renesansowym stylu przez budowniczego Kryštofa Prochhubera. Dwukondygnacyjny Schmetterhaus był prawdopodobnie wzniesiony na planie prostokąta i zakończony attyką, wieża stała albo w linii fasady, albo była wysunięta przed budynek. Oprócz kramów kupieckich i stoisk piekarskich pierwsze piętro budynku było w drugiej połowie XVIII wieku wykorzystywane do organizowania przedstawień teatralnych. W 1803 roku przed Schmetterhausem dobudowano miejską strażnicę i w tym okresie nastąpiła jedna z kilku adaptacji budynku. Pierwsze piętro do połowy XIX wieku służyło jako pomieszczenia mieszkalne, w końcu niektóre z nich zastąpiły pomieszczenia urzędów budowlanych i gospodarczych oraz mieszkanie kata z małym więzieniem. Później piętro to służyło urzędowi probierczemu, kancelarii wojskowej, Izbie Handlowej i Gospodarczej oraz jej Muzeum Artystyczno-Przemysłowemu. Na parterze zlikwidowaną strażnicę zastąpiły sklepy. Pod koniec wieku, po opuszczeniu budynku przez Izbę i Muzeum, mieściły się tu głównie różne urzędy.
Wysiłki miasta zmierzające do wzniesienia nowego budynku, który miałby godny, reprezentacyjny charakter i stanowiłby odpowiednie uzupełnienie renesansowej wieży, doprowadziły na samym początku XX wieku do rozpisania konkursu na nowy budynek Schmetterhausu. Spośród 82 złożonych projektów zwyciężyła praca Rudolfa Srntza. Najpierw w 1902 roku przystąpiono do wyburzenia starego obiektu i w ciągu następnego roku obok wieży wyrosła nowa budowla w historyzującym, renesansowym stylu. Trzypiętrowy budynek, złożony z trzech prostopadłych w stosunku do siebie, dwutraktowych skrzydeł, jest w narożach wzmocniona wykuszowymi wieżami. Główna fasada z podwójnymi oknami i dwoma balkonami po bokach wieży jest ozdobiona płaskorzeźbami – herbem miasta, niesionego przez parę lwów, godłami z klejnotami nad wejściem oraz orłami po jego bokach i lwami na rogach budynku. Na attykach bocznych, trójkątnych szczytów są umieszczone lwy i dwa medaliony portretowe. Kwadratowa wieża, która zachowała swoją formę z początku XVII wieku, jest zakończona ośmioboczną nadbudową z galeryjką i trzypoziomową banią z dwoma świetlikami. Wnętrze na północnej ścianie od strony półokrągłego schodkowego ryzalitu służyło jako kawiarnia Niedermeyer, na południowej stronie mieścił się oddział banku. Pierwsze piętro służyło jako pomieszczenia mieszkalne, a na drugim urzędowało Muzeum Miejskie.
Kolejny okres budowla przetrwała bez większych zmian, jej kształt nie zmienił się także w ciągu okupacji, gdy został opracowany niezrealizowany projekt nowej aranżacji wnętrza. W odróżnieniu od okolicznych kamienic Hláska przeczekała wyzwolenie Opawy bez wyraźniejszych uszkodzeń wieży i zewnętrznego muru, szkód doznał tylko dach od północnej strony razem z niektórymi pomieszczeniami, które zniszczył pożar. Uszczerbku doznały jednak niektóre wnętrza, zwłaszcza kawiarnia Niedermeyer. Po przejęciu władzy przez komunistów w lutym 1948 roku w obiekcie mieściła się Miejska Rada Narodowa. Remonty prowadzone w następnych dziesięcioleciach były tylko fragmentaryczne i nie spowodowały zbyt wielkich zmian ani w formie zewnętrznej, ani w trochę nudnym wnętrzu. Zmianę przyniósł dopiero remont generalny budynku, przeprowadzony w 2006 roku. Rozległa rekonstrukcja, połączona z odrestaurowaniem elementów dekoracyjnych i zewnętrznych, zrealizowana z poszanowaniem oryginalnej formy z 1902 roku, przywróciła Hlásce godny wygląd. Budynek pełni obecnie funkcję reprezentacyjnej siedziby Magistratu Miasta Opawy.
Rektorat Uniwersytetu Śląskiego
Budynek z empirową fasadą, wzniesiony w 1914 roku według projektu Alfreda von Stutterheima, blisko 90 lat służył jako siedziba dowództwa wojskowego, kasyna i klubu wojskowego. W latach 2001-2003 zostal przebudowany na potrzeby rektoratu Uniwersytetu Śląskiego w Opawie.
Teatr Śląski
W 1804 roku na Górnym Rynku (Horní náměstí), w miejscu niedługo przedtem zlikwidowanego cmentarza, został położony kamień węgielny pod pierwsze miejskie budynki teatralne w Opawie. Jednak tutejsza tradycja teatralna sięga jeszcze XVII wieku, gdy w bursie jezuickiej przy ważnych okazjach grane były publiczne przedstawienia. Własne miejskie pomieszczenia teatralne, przeznaczone na spektakle zespołów objazdowych, powstały w połowie XVIII wieku na pierwszym piętrze budynku wieży miejskiej (dzisiejszej Hláski ‒ tzv. Schmetterhausu). Wzrost zainteresowania inscenizacjami na początku XIX wieku, po przeniesieniu strażnicy z terenu zlikwidowanego cmentarza przed wieżę miejską, doprowadził do wybudowania prawdziwego obiektu teatralnego.
W latach 1804-1805 na Górnym Rynku wyrosła klasycystyczna budowla teatru według projektu architekta Josefa Deweza. Konstrukcyjną prostotę budowli udało się zrównoważyć wzniosłością wnętrza, które urządził dekorator teatru wiedeńskiego Lorenzo Sacchetti. Pierwszego października 1805 roku teatr zainaugurował działalność przedstawieniem Karl der Kühne. W latach 40. XIX wieku budynek był kilka razy remontowany, jednak w ciągu kolejnych dziesięcioleci zaczęły dawać o sobie znać techniczne niedostatki teatru, czy chodziło o brak miejsca, problemy z ogrzewaniem czy bezpieczeństwo funkcjonowania. Podczas gdy projekt wiedeńskiego architekta Eduarda Kuschego z lat 50. XIX wieku pozostał tylko na papierze i przeprowadzono jedynie cząstkowe modernizacje, po tragicznych pożarach teatrów w Nicei i w Wiedniu w 1881 roku przystąpiono jednak do zasadniczych działań. Zadania podjął się miejski inżynier budowlany Eduard Labitzký, który początkowo zaproponował zbudowanie nowego teatru w innym miejscu.
W końcu postanowiono wyburzyć podstawową część starego teatru i wznieść w tym samym miejscu nowy budynek w stylu neorenesansowym, co nastąpiło w latach 1882-1883. Harmonijny budynek Labitzkiego, realizowany przez firmy budowlane Josefa i Huberta Kmentta, Ferdinanda Zdralki i Sigmunda Kulki, miał na głównej fasadzie trzyosiowy ryzalit wejściowy, balkon na pierwszym piętrze i szczyt z zegarem lekko przewyższający dach. Północną boczną fasadę zdobiły figury alegoryczne, a foyer medaliony z portretami znanych postaci kultury niemieckiej (Goethe, Grillparzer, Schiller, von Weber, Beethoven, Mozart, Wagner), które wykonał opawski rzeźbiarz Julius Kellner. Miejscowy malarz Rudolf Templer ozdobił natomiast strop widowni alegorycznymi obrazami.
Przebudowę wnętrza, do której przystąpiono po pożarze widowni w 1909 roku, przeprowadził wiedeński architekt teatralny Ferdinand Fellner. Oprócz zmiany koncepcji wnętrza budynku, pierwotny neorenesansowy styl został zastąpiony neobarokowym z elementami secesji i typu klasycystycznego, typowego dla epoki Ludwika XVI. W tym duchu malarz Ferdynand Mosler zaprojektował też wyposażenie wnętrza budynku. W okresie międzywojennym nie doszło do większych ingerencji w formę obiektu, sam teatr jako instytucja przeszedł jednak wyraźną polityczną zmianę. Początkowo niemiecki Teatr Miejski został zmuszony do zareagowania na nową sytuację polityczną, jaka zaistniała po powstaniu Republiki Czechosłowackiej i zobowiązał się umownie do udostępnienia w określonych dniach swoich pomieszczeń na prezentację czeskich spektakli. Umowa przestała obowiązywać w okresie okupacji pogranicza od 1938 roku, gdy między innymi rozważano wzniesienie nowego budynku.
Nowa historia teatru zaczyna się po wyzwoleniu w 1945 roku. Budynek, z wyjątkiem fasady, przetrwał końcowe walki drugiej wojny światowej bez wyraźniejszych uszkodzeń i już w październiku została uroczyście zainaugurowana działalność teatru pod nazwą Śląski Teatr Narodowy. Już wtedy działały tu trzy zespoły – dramat, opera i operetka. W widoczny sposób zmieniono w tym czasie fasadę, by dostosować ją do wymogów estetycznych ówczesnej władzy. Historyzujący i „niemiecki” charakter budynku nie odpowiadał nowej sytuacji i w 1948 roku fasadę przebudowano w duchu realizmu socjalistycznego. Architekt Jaroslav Pealn, zachowując pierwotną wielkość okien i drzwi, oczyścił fasadę ze zdobień i stworzył praktycznie jednolitą płaszczyznę, którą uzupełniały rzeźby, przedstawiające budowniczych socjalizmu, autorstwa Vincenca Havla. Chociaż przebudowa była planowana jako prowizoryczna, zewnętrzna forma teatru pozostała niezmieniona w ciągu ponad czterdziestu lat. Jedyną wyraźniejszą zmianę w tym okresie stanowiła dobudowa działu eksploatacyjnego w tylnej części teatru. Dopiero na początku lat 90. powstały korzystne warunki do debaty o przywróceniu historyzującej fasady. Dzięki projektowi architekta Iva Klimeša teatr mógł w końcu odzyskać swój dawny neorenesansowy wygląd.
Śląskie Muzeum Ziemskie
W 2014 roku minęło 200 lat, gdy na terenie gimnazjum wewnątrz dawnego kolegium jezuickiego powstało pierwsze publiczne muzeum na terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej. Do tradycji Opawskiego Muzeum Gimnazjalnego nawiązało, założone w 1882 roku, Śląskie Muzeum Ziemskie Sztuki i Przemysłu (później Muzeum Cesarza Sztuki i Rzemiosła im. Franciszka Józefa), które powstało z inicjatywy Izby Gospodarczej i Przemysłowej. Wśród mecenasów muzeum, oprócz przedstawicieli przedsiębiorców, był również opawski książę Jan II z Lichtensteinu, który zaoferował część swoich gruntów pod budowę nowego obiektu wystawienniczego.
W latach 1893 – 1895 w miejscu dawnego zamku książęcego, dzięki wsparciu Izby Handlowej i Przemysłowej, powstał neorenesansowy budynek, zaprojektowany przez wiedeńskich architektów Johanna Scheiringera i Franza Kachlera. W konkursie architektonicznym zostali oni co prawda wyprzedzeni przez braci Drexlerów oraz Josepha Marię Olbricha, jednak ostatecznie to właśnie im powierzono realizację budynku.
Układ dwupiętrowego, neorenesansowego obiektu miał odwoływać się do wiedeńskiego Muzeum Sztuki i Przemysłu. Bogato zdobioną fasadę budynku wystawienniczego dzieli ciężki ryzalit z wyrównującymi schodami, dwiema nawami nad sobą, a wieńczy ją kopuła na wielokątnej podbudowie. Na kopule znajduje się posąg geniusza z pochodnią i wieńcem laurowym, według projektu Theodora Friedela. Jest on też twórcą grupy pegazów po bokach kopuły. Uskrzydlonemu koniowi towarzyszą postacie muz - Muzyki i Sztuki. Uszkodzenie oryginalnych cennych rzeźb wymagało zastąpienia ich wiernymi kopiami. Na budynku znajdują się również cztery alegoryczne rzeźby z terakoty, przedstawiające Sztukę, Wiedzę, Handel i Rzemiosła.
We wnętrzu budynku dominującym elementem jest prostokątna hala otoczona kolumnową arkadą, z której są dostępne poszczególne części budynku. Na parterze znajdowało się siedem pomieszczeń ekspozycyjnych i kreślarnia, na pierwszym piętrze dwie galerie obrazów i miejsce do organizacji wystaw czasowych, ponadto na początku była tutaj siedziba Izby Handlowej i Przemysłowej. Na drugim piętrze znajdowała się też sala posiedzeń z trzema wysokimi oknami i balkonem. Później izba przeprowadziła się do swojej nowszej reprezentacyjnej siedziby, dzisiejszego Miejskiego Domu Kultury Petra Bezruča. W wyniku tej przeprowadzki muzeum odzyskało kolejne pomieszczenia do celów wystawowych. Projekt wzniesienia obiektu służącego jako muzeum gimnazjalne i biblioteka, który miał być lustrzanym odbiciem istniejącego budynku i dostawiony do tylnej fasady muzeum, ostatecznie nie został zrealizowany.
Po powstaniu Republiki Czechosłowackiej muzeum przeszło pod zarząd ziemski (regionalny), co spowodowało zmianę jego nazwy (Śląskie Muzeum Ziemskie), a także jego misji. Głównym celem stało się przede wszystkim krajoznawcze podejście do działalności muzealnej, co przejawiło się na przykład w ukierunkowaniu na etnografię i archeologię. W tym samym czasie muzeum przejęło pod swoje skrzydła zbiory muzeum Macierzy Opawskiej. Pod koniec drugiej wojny światowej obiekt został uszkodzony w wyniku bombardowania Opawy przez armię amerykańską. Na szczęście budynek udało się uratować i w 1947 roku przystąpiono do jego przebudowy, którą zaprojektował brneński architekt Zdeněk Alexa. Renowację, w trakcie której odtworzono historyczny wygląd wnętrza, zakończono dopiero w 1955 roku. Następnie muzeum zostało uroczyście otwarte wraz z nowymi ekspozycjami przedstawiającymi przede wszystkim nauki przyrodnicze, archeologię oraz rozwój społeczeństwa. Dopiero w 1981 roku, po ponad dziesięcioletnich przygotowaniach, ekspozycje zastąpiono nowymi. W 1986 roku została też odnowiona kopuła, która w czasie wojny uległa całkowitemu zniszczeniu.
Po przemianach 1989 roku doszło co prawda do zmian w ekspozycjach, jednak ich treść już od dawna nie odpowiadała tradycji i potencjałowi muzeum. Placówka działała bez koncepcji, na zasadzie prowizorium, stopniowo podupadał też sam obiekt. Zmiana nastąpiła dopiero w latach 2010-2012, gdy przeprowadzono remont generalny muzeum. Po jego ponownym otwarciu zwiedzający mogli zapoznać się z nowymi ekspozycjami, które obecnie są też dostępne w piwnicach muzeum. Pod zbiorczą nazwą Ekspozycja Śląsk w czterech działach prezentowane są tutaj przyroda, historia, kultura i postacie historyczne Śląska.
Pałac Sobka
Barokowy pałac został zbudowany w 1733 roku przez Karla Josefa Rogojskiego z Rohožníka na miejscu trzech pierwotnych kamienic. Jego kolejnym właścicielem był Maksymilian Jindřich Sobek z Kornic, stąd nazwa budynku. Po pożarze w 1758 roku został odrestaurowany. Budowla jest ozdobiona portalem z filarami i dekoracją rzeźbiarską, podtrzymującą balkon z rokokową balustradą. Na parterze zachowały się barokowe sklepienia. Po koniec XIX wieku właścicielem pałacu był także hrabia Šternberk. Obecnie cały kompleks jest siedzibą firmy prywatnej.
Soví hrádek (Sowi zameczek)
Budowla według projektu Architektra Adalberta Bartela, zrealizowana w latach 1904-1906 przez budowniczego Viktora Bartela na własne potrzeby, jest przykładem architektury romantycznej. Chodzi o wyjątkowe połączenie elementów secesyjnych i nowoczesnej architektury, która wykracza poza przeciętną. Poddasze z muru pruskiego i główne wejście są ozdobione płaskorzeźbą z sowami, stąd nazwa „Sowi zameczek” (Soví hrádek). Po II wojnie światowej przez kilka lat dom służył jako siedziba opawskich skautów.
Archiwum Ziemskie
Rozległy kompleks budynków otaczających kościół św. Wojciecha na Dolnym Rynku (Dolní náměstí) jest dziś siedzibą Archiwum Ziemskiego, trzeciego najstarszego i jednocześnie trzeciego największego archiwum państwowego na terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej. Pomieszczenia obiektu w ciągu prawie trzystu lat jego historii służyły kilku znaczącym instytucjom.
Budynek Archiwum Ziemskiego był w przeszłości nierozerwalnie związany z zakonem jezuitów, który w latach 20. XVII wieku został zaproszony do Opawy przez księcia Karolu z Lichtensteinu. Po zbudowaniu barokowego kościoła św. Jerzego (później św. Wojciecha) w miejscu pierwotnego gotyckiego kościoła w latach 70. XVII wieku zakon Towarzystwa Jezusowego w latach 1711-1713 rozbudował również pierwotny budynek gimnazjum i bursy. Warto wspomnieć, że przez pewien czas działał tu na przykład Bohuslav Balbín (czeski literat, historyk, geograf i pedagog), studiował tu także kompozytor Josef Vejvanovský. Nowy kompleks budynków z rozległymi ogrodami, przylegający do kościoła, został zaprojektowany przez budowniczych Hansa Georga Hausruckera i Josefa Rieda. Północne skrzydło, w którym miało siedzibę łacińskie gimnazjum, dokończono dopiero w 1730 roku. Jednolity barokowy obiekt miał fasadę z rzędem regularnie rozmieszczonych pilastrów oraz prostokątnych okien i był połączony przechodnim korytarzem z oknami skierowanymi na dziedziniec. Piętra zostały zwieńczone sklepieniami walcowymi z lunetami. Wschodnie skrzydło z trójosiowym ryzalitem pierwotnie było zakończone niskim trójkątnym szczytem.
Po likwidacji zakonu jezuitów w 1773 roku budynki te zostały opuszczone, ale gimnazjum przetrwało i aż do 1821 roku pracowali w nim niektórzy dawni jezuiccy nauczyciele. W pierwszej połowie XIX wieku uczyły się tu znaczące osobistości, na przykład twórca genetyki Johann Gregor Mendel, kompozytor Pavel Křížkovský czy lekarz i polityk Hans Kudlich. Chociaż była to szkoła niemiecka, w drugiej połowie XIX wieku w gronie pedagogów były się również osoby ściśle związane z czeskim ruchem narodowym. Należeli do nich Antonín Vašek, Jan Lepař czy Vincenc Prasek W budynku miało też siedzibę muzeum gimnazjalne założone w 1814 roku, które było jednocześnie najstarszą placówką muzealną na terytorium późniejszej Republiki Czeskiej. W kompleksie mieściła się również znacząca gimnazjalna biblioteka
Zmiana sposobu wykorzystania budynku wymagała reorganizacji pomieszczeń i adaptacji do nowych warunków działania. W latach 1813‒1815 kompleks został przebudowany w duchu klasycystycznym według projektu Antona Englischa. Jednocześnie zbudowano też nową okazałą klatkę schodową prowadzącą do sali posiedzeń Śląskiego Konwentu Stanowego, który zasiadał w tym budynku na samym początku XIX wieku. Od tego czasu obiekt zaczął być wykorzystywany na potrzeby Archiwum Ziemskiego, które miało tu swoją siedzibę aż do drugiej wojny światowej. W 1820 roku po posiedzeniu Kongresu Opawskiego mieszkał tutaj sam cesarz Austrii Franciszek I.
Po oddzieleniu od Moraw w 1850 roku Śląsk stał się ponownie samodzielną i samorządną ziemią, przy czym obok władz ziemskich w 1861 roku powstał też ziemski sejm, liczący 31 posłów. Miejscem przeznaczonym na posiedzenia sejmu były pomieszczenia dawnego kolegium jezuickiego. Stąd też pochodzi dzisiejsza nazwa przyległej ulicy Sněmovnej (Sejmowa). Pod koniec XIX wieku budynek został poddany kolejnym przeróbkom, dobudowano drugą klatkę schodową, portyk przy głównym wejściu oraz nadbudowę attykowego piętra, jednocześnie skrócono północne skrzydło z powodu wprowadzenia ruchu tramwajowego w tych miejscach. Została też zbudowana nowa ściana szczytowa zwrócona w stronę rynku.
W okresie międzywojennym miała tu swoją siedzibę biblioteka Macierzy Opawskiej. W czasie drugiej wojny światowej obiekt był użytkowany przez administrację okupacyjną. W 1950 roku budynek ponownie stał się siedzibą Archiwum Ziemskiego. Na początku archiwum dzieliło budynek z muzeum, później stało się wyłącznym użytkownikiem obiektu.
Zawalenie się zachodniego skrzydła, w wyniku którego zostały zniszczone również niektóre archiwalia, wymusiło trwający ponad dziesięć lat remont, który wraz przemianami 1989 roku otworzył nowy etap przemian, jakim podlegało archiwum. Obecnie Archiwum Ziemskie w Opawie wraz z oddziałem w Ołomuńcu, oprócz zbiorów dotyczących ziem śląskich, gromadzi dokumenty dotyczące dawnego Kraju (województwa) Północnomorawskiego i są mu podporządkowane powiatowe archiwa państwowe Krajów Morawsko-Śląskiego i Ołomunieckiego.
Cmentarz żydowski
Jedynym zachowanym zabytkiem po społeczności żydowskiej w Opawie możemy uważać właśnie żydowski cmentarz w kompleksie Cmentarza Miejskiego przy ulicy Otickiej. Impulsem, który skłonił miasto w 1890 roku do zbudowania nowego żydowskiego cmentarza, był brak miejsca na cmentarzu między ulicami Na Rybníčku i Veleslavínovą, funkcjonującego tutaj od 1854 roku. Szczątki pochowanych już tu osób nie zostały jednak przeniesione na nowy cmentarz komunalny, a pierwotny żydowski cmentarz zachował się w tym miejscu aż do drugiej wojny światowej. Wówczas cmentarz został całkowicie zlikwidowany przez nazistów, z wyjątkiem muru ogrodzenia, który zachował się do dziś. Przed założeniem tego pierwotnego cmentarza Żydzi wykorzystywali do pochówku zmarłych plac koło domu zwanego Nowym Światem w miejscu późniejszych ulic Alšovej i Olomouckiej. Stąd jednak po czterech latach musieli się przenieść z powodu planowanej, jednak niezrealizowanej budowy koszar kawalerii. Później teren został wykorzystany przy budowie dworca kolejowego Opava západ (Opawa Zachód). Najstarszy znany żydowski cmentarz znajdował się jednak od początku XVI wieku za Bramą Hradecką, między dzisiejszymi ulicami Skřivánčí i Rooseveltovą.
Cmentarz Miejski przy ulicy Otickiej został podzielony na trzy części, czyli na główną część katolicką, część ewangelicką po lewej stronie i na część wydzieloną dla ludności żydowskiej, która znajdowała się po prawej stronie przed główną bramą. Jej prostokątny teren o wymiarach 120x100 metrów jest ogrodzony ceglanym murem i oprócz głównej dwuskrzydłowej kutej furty ma jeszcze kilka wejść. Na cmentarzu znajduje się w osi wejścia również parterowa sala pogrzebowa o prostokątnym kształcie z półokrągłym zakończeniem. Budynek z 1893 roku z neoempirowymi elementami miał służyć do celów żydowskiego rytuału pogrzebowego, był jednak, aż do wzniesienia nowego budynku obrzędowego w 2007 roku, wykorzystywany przez wszystkie wyznania. Na terenie z przypadkowo posadzonymi drzewami jest rozmieszczonych około sześciuset kamieni nagrobnych. Tylne rejony cmentarza, pierwotnie wydzielone dla przyszłych pokoleń, pozostały niewykorzystane. Płyty wykonane przede wszystkim z czarnego szlifowanego granitu są opatrzone hebrajsko-niemieckimi i hebrajsko-czeskimi napisami, często także porośnięte bluszczem, rośliną typową dla cmentarzy żydowskich.
Ze znanych opawskich osobistości, które są tu pochowane, możemy wymienić na przykład kupców Maxa Bredę i Moritza Weinsteina, ponadto rabína Abrahama Blüha, adwokatów Moritza Ernsta i Aloisa Eislera, fabrykantów Aloisa Lichwitza, Eduarda Abelesa czy Ferdinanda Quittnera. Lista nagrobków została sporządzona w 1996 roku i jest przechowywana w kancelarii Gminy Żydowskiej w Opawie. Na cmentarzu jest również umieszczony pomnik żołnierzy żydowskich poległych w pierwszej wojnie światowej. Po drugiej wojnie światowej, w trakcie której cmentarz był zamknięty przez nazistów, a najbardziej wartościowe nagrobki zostały wywiezione lub zniszczone, ustawiono tutaj pomnik dwudziestu pięciu ofiar marszu śmierci. Ludzi ci zginęli w drodze pod Hněvošicami i dvorem Arnošta w styczniu 1945 roku. Są tu także zainstalowane napisy dla uczczenia pamięci Żydów, którzy zginęli w obozach koncentracyjnych i obozach zagłady. Cmentarz po wojnie odremontowano, a ostatni pogrzeb odbył się tutaj w 1983 roku.